بۆ ئەوەندە هۆگری ڕابردوومانین؟
)کورتەباس و دەروونشیکارییەک (
نووسینی:
د. فەهمی عەلی
دیاردەی لاواندنەوەی ڕابردوو، لە زمانە ئەدەبی و دەروونییەکاندا ناو نراوە (نۆستاڵجیا)، ئەگەرچی ئێستا بە هەڵە بەکار دێت، چونکە ئەم وشە یۆنانییە کۆنە بە مانای گەڕانەوە بۆ ئازار دێت نەک بۆ ڕابردوو، بە هەرحاڵ ئەوە زۆر گرنگ نییە .
هەندێک لە دەروونناس و کۆمەڵناسان پێی ئەڵێن( دەردی بێ دەرمانی ڕۆژهەڵات، مرض الشرق المستعصي، Incurable Oriental Disorder )، خۆ تا ڕادەیەکی زۆریش ئەم قسەیان ڕاستە. ئاخر کام لە ئێمە هەیە، لانی کەم هەفتەی جارێک ئەم خورپەیە نەکات و نەچێتەوە ناو قەفەسی ڕابردووی؟ !
ئێمە بە جارێک ئێستامان جێ هێشتووە و نوقمی ڕابردوومان بووین، وەکو ئەوەی ئێستامان تەنەکە و ڕابردوومان ئاڵتوون بووبێت! من ئەڵێم وا نییە؛ تۆ دیقەت بدەرە ئەم ڕستە نەقشکارەی (لۆو هۆڵتز): ئەگەر ئەوەی - دوێنێ - کردووتە و زۆرت لەلا مەزنە، ئەوە نیشانەوەی ئەوەیە کە - ئەمڕۆ - هیچت نەکردووە! ئاااای چ گورچکبڕێکە ئەم کۆتەیشنە .
مرۆڤایەتی بە گشتی و تاکی کۆمەڵگە شەرقییەکان بە تایبەتی لەم سەردەمەدا هەر بە تەواوی گیرۆدەی ئەم ئافاتە تەمەنخۆرە بوونە، پەیوەندیی لەگەڵ ئێستادا تۆراوە و خەریکی چنینەوەی ڕابردوویەکی پوچە، بۆیە هەروا بێ بەرهەم و دەمپڕ و کاسە بەتاڵین .
ئەگێڕنەوە؛ خەلیفەیەک (معاويەی کوڕی ئەبو سوفیان) کچێکی لادێنشین (مەیسونی کچی بەحدەل) دەخوازێت و ئەیباتە ناو کۆشکی ئەفسووناوی و دەسەڵاتێکی بێئەندازەیشی ئەداتێ تا لە هیچ شتێکی کەم نەبێت و ساردوگەرمی نەچێژێت، کەچی پاش ماوەیەک گوێی لە تازەخاتونی کۆشکە لە بەر خۆیەوە ئەڵێت :
لبيتٌ تخفقُ الأرواح فيه أحبُ إليّ من قصر منيف
ولبس عباءة وتقر عيني أحبُ إليّ من لبس الشفوف
وكلبٌ ينبحُ الأضيافٓ ليلاَ أحبُ إليّ من قط أليف
ژیانی ئەم خاتوونە و مانا سەمەرەکانی شیعرەکە بۆ خۆتان بەجێ دێڵم .
ئێمە سەرسام و بگرە دڵخۆشین بە زۆرینەی ڕابردوومان، ئیتر لە خانوی کۆنەوە بیگرە تا دەگاتە سەیارە و تەلەفزیۆن و کۆڵان و هاوڕێ و فەرش و پلاکی کارەبا و شروبە تاڵەکان و قوتابخانە و تەنانەت دارلێدانەکانی مامۆستایش و هتد .
هاوڕێیەکی ئازیزم هەبوو، زووزوو ئەیوت: من دڵم بە هەموو شتێکی ڕابردوو ئەکرێتەوە، تەنانەت بە ڕەسمە کۆنەکانی فڵان بەرپرسیش، کە ئێستا هیتلەر لە چاو ئەو بەرپرسەدا چوار خەڵاتی نۆبڵی ئاشتیی هەیە ! خۆزیا ڕابردوومان هێندە پاکژ و سازگار بووایە، ئێستامانی تێر و تێراو بکردایە. وەلێ بە داخەوە ئێستای کڵۆڵترمان زادەی دوێنێی کڵۆڵمانە !
دەروونناسان بۆ شیکاریی ئەم دیاردەیە دوو لێکدانەوە ئەکەن :
یەکەمیان؛ وەکو شێوازێکی بەرگریکردن و دوورکەوتنەوە باسی ئەکەن لە ناخۆشییەکانی ڕۆژگاری ئێستا .
دووەمیان؛ ئەڵێن بەشێکە لە کۆی نیشانەکانی نەخۆشیی خەمۆکی .
بە بۆچوونی خۆیشم هۆکارەکەی تێکەڵەیەکە لەو دووانە و شتێکی تر، ئەویش: ترسی مرۆڤە لە نزیکبوونەوەی لە مردن و خۆشەویستییەتی بۆ خلود (نەمری)!
مرۆڤی دەرووندرووست ئەو کەسەیە کە، ئەمڕۆ دارێک دەچێنێت و سبەینێ بە سێبەرەکەی دڵخۆش دەبێت، نەک لە ژێر سێبەرەکەیدا ئاخ بۆ کاتی چاندن و بێسێبەرییەکەی هەڵ بکێشێت !