کورتیا نیشانێت ناڤنجییێ

فیکر 2016-12-25 کۆمێنت 1545 جار بینراوە

کورتیا نیشانێت ناڤنجییێ

نڤیسین|  د.یوسف قەرەزاوى

وەرگێران|  ئەیاز عبدالله مزورى

١ـ تێگەهشتنەکا گشتى یا هەمى لایا بۆ ئیسلامێ، وەکى کۆ خودایێ مەزن بۆ پێغەمبەرێ خۆ ئینایە خارێ، هەر وەکى خۆ، وەکى عەقیدە وشەریعە ، زانست وکریار ،پەرستن وسەرەدەرى، ڕۆشەنبیرى و ڕەوشت، حەق وهێز، بانگەوازى ودەولەت، دین ودونیا، شارستانى ونەتەوە .

٢ـ باوەرى هەبوون ب ژێدەربوونا قورئانا پیرۆز وسوننەتا دروستا (صحیح) پێغەمبەرى بۆ یاسادانان وبرنەسەر ژیانا ئیسلامێ، دگەل پێتڤییا تێگەهشتن ل دەقێ پشکى(جزئى) وتایى(فرعى) ل بەر ڕووناهیا داخازێت گشتى یێت ئیسلامێ وشەریعەتێ وێ

٣ـ چەسپاندنا مانا وبهایێت رەبانى، و دوپاتکرن ل سەر پەرستنا خودایێ مەزن ب وى جۆرێ ئامانجێ کو دروستکەرێ مرۆڤایە، ئەڤە ژى ل چار دروشمێت مەزندا ڕەنگى ددەن،ئەو ژى ل دیڤدا دهێت ل بیرکرنا خودێ ولاڤەکرن وداخازا لێبورینێ و…ئەڤە بۆ لایێ پەرستنێت رۆحانى وڤەشارتى دا:ژ نیەت پاکى ودلسۆزى بۆ خودێ وحەژێکرنا خودێ وترسیان ژ سزایێ وى و…د بنیاتێ ڤێ تەسەوفا حەقیقى دا ول بن(ڕاستگۆیى دگەل خودێ وکاروکریارێت جوان دگەل دروستکەرێت وى دا)بەندا .

٤- تێگەهشتنەکا هەڤسەنگ بۆ ئەرک وکارا ،ب وى جۆرى هەر ئێکێ دپلا وێ یا شەرعى دا دابنیى و هەر ئەرکەکێ دجهێ وێدا ولدویڤ وان دەقا یێن سەبارەت هاتین بینیە خوار ،...ڤێجا ئەوا مافێَ پاش ئێخستنە پێش نەکەڤیت، و ئەوا مافێ وێ پێش ئێخستنە پاش نەکەڤیت، ئەڤە ژى ئەوە کو مە ب ناڤ کریە (فقه الاولویات).

٥- دوپاتکرنا بانگەوازیکرن بۆ نیکرنەڤێ (التجدید) ، (فقهێ قورئانێَ و نەبەوى) کو چەند جۆرەکا ژ فقهێ دیار کرى دگریت،وەکى:فقهێَ سونەتێن گەردوونى، وفقهێَ مەبەستێن شەرعى، وفقهێَ ئەنجامان، و فقهێَ بەراوردکرنێَ، و فقهێَ پێشتر و پاشتر، وفقهێَ ژێکجوداییێَ یان گونجاندن، و فقهێَ شارستانى، و فقهێ گهورین، و فقهێَ واقعى .

٦- دوپاتکرن ل سەر وان بەهایێن ئەخلاقى یێن ئیسلامێَ بایەخ پێدایین، چ ڕەوشتێ تاکەکەسى بیت یان کۆمەلایەتى و رەتکرنا هەلوێستێن وان کەسانێن دروشمێَ پەرستنێَ ب هەمى تشتەکێ دزانن و هەلوێستێَ وان ژى یێن ڕەوشتى ب هەمی تشتا دزانن .

٧- نیکرنا ئایینى دناڤ خۆ دا و ساخکرنەڤا ئیجتهادێَ کو شەریعەت ب وێَ نەبیت ب ساخى نامینیت، بەلێَ ب مەرجەکێَ ئەو ئیجتهاد دجهێَ خۆ دا بیت و ل کەسێَ خۆ بیت .

٨- هەڤسەنگى دناڤبەرا خۆجهیایێت(الثوابت)شەرعى و گۆرانکاریێت سەردەمى دا. دگەل پێتڤیا چاڤدێرکرنا نەگۆهرا دمەخسەد و ئامانج و تشتێن بنیات و گشتى دا، و نەرم بوون و گەشەپێدان د جۆرو ئامێراندا و د لق و بەشێن وێدا .

٩- مەزنکرنا بەرنامێَ ب ساناهیکرنێَ و وەسفکرن دفقه و فەتوادا ، ئەگەر چارەسەر نەبوو پێتڤى ب توندکرنێَ بیت، ڤێجا بلا د ئسولاندا بیت نە د فروعاندا... وبساناهیکرن دڤێرەدا: هێجەت ئینان بۆ واقعى و یان نێزیک بوون ل ڕۆژئاڤاییا و خۆ گونجاندن دگەل،یان ڕازیکرنادەستهەلاتان ناگەهینیت .

١٠- پێش ئێخستن و گەشە پێدانا بەرنامێت بانگەوازیێَ بەرەڤ ئیسلامێ بۆ موسلمانا، بۆ تێگەهشتن ل شیرەتان و ڕاستکرنا زاراڤان و چەسپاندن و بیر ئینانا ئیماندارا، و ڕووهنکرنەڤا راستیێن ئیسلامێ، و وەلام دانەڤا تشتێن چنەیێن دوژمنێن ئیسلامێ... هەروەسا پێش ئێخستنا بەرنامێن بانگەوازیێ بۆ یێن نە موسلمان

ژى ب وێ چەندێ کو بانگەوازا ئیسلامى بانگەوازییەکا جیهانى هەتا هەتاییە... دگەل مەزن کرنا ریبازا مزگینى دانێ د بانگەوازیێدا، هەتا دگەل بساناهیکرن د فقهێدا ئێک بگرن و دروست و تەکۆز(کامل)بن .

١١- پلەبلندیا شەهرەزایانە د:بانگەوازى وفێرکرن وفەتوا وگوهرین ولەزکرنا تشتى بەرى وەختێ وێ و،دبەرهەمى دا بەرى پێگەهشتنێ...یادیارە پلەبلندى کا چەوا سوننەتەکا شەرعى یە،وەسا سوننەتەکا گەردونییە .

١٢- ب هێزکرنا بانگەوازیێ ل سەر تێکەل کرنا روحانى کرنێ وماددى کرنێ و،ڤیانا خودێ و،دوست بوونا مروڤا و،ئەقل ووژدان،ب جورەکێ هەرلایەک مافێ خۆببەت،بێى زوردارى ژلایەکێ دى..ل ڤێرەدا پەرەپێدان ب پەرستن وڕۆشەنبیرى ووەرزش وهونەرێ دروست تەکۆزدبیت،چونکى پەرستن خارنێ ددەتە روحێ و،ڕۆشەنبیرى خارنێ ب ئەقلى دەت و،وەرزش لەشى تێردکەت و،هونەر ژى وژدانێ .

١٣- داخازى بۆ ئاشتییێ دگەل هەرکەسەکێ کو دەستێ ئاشتییێ درێژبکەت،دگەل پابەندبون ب فەرزبوونا جیهادێ درێکا خودێ دا بەرهەنگاربون د رێزت ئایین وپیروزاندا و،بەرگرى کرن ژ لاوازێن سەرئەردى و،ڕاوەستیان بەرامبەر فیرعەون وتفن بلندێن سەرئەردى دگەل گرنگیا روهنکرنا جۆرێت جیهادێ:جیهادا دەروونى و،دەعەوى و،مەدەنى و،...وجورێت دى .

١٤- هشیارکرنا ئوممەتا ئیسلامى ب وێ کو جیهاد ل سەر هەمى کەسەکێ فەرزا عەینە بو ئازادکرنا ئاخا ئیسلامێ ل بن دەستێ دەستهەڵاتا بیانى ئێکەمین ئاخ ژى پێتڤی یە ئازاد بیت:ئاخا فەلەستینە .

١٥- دانا مافێ کێم ئایینى یا و،سەرەدەرى دگەل وان کرن ب وى جۆرى کۆ ئیسلامێ مافێ وان یێ پاراستى، وەکى واز ل وان بهێلى وئەو تشتێن وان باوەرى پێ هەى و،مایێ خۆ تێنەکرن د کاروبارێت وان یێت عەقیدى یان پەرستنێت واندا یان لایێ کەساتیا وان و،دوپاتکرن ل سەر کۆ ئەو(خەلکێ وەلاتێ ئیسلامێ نە)،ئەڤە ب کۆ دەنگێ شەهرەزایێت ئوممەتێ نە دفقهى دا،ب ڤێ چەندێ:ئەو ب زمانێ ڤى سەردەمى(هاوڵاتى)نە وماف وئەرکێ وان وەکى یێ موسلمانایە،هەگەر دتشتەکێ دا ژى ژێکچوداهیا ئایینى پێتڤی بکەت .

١٦- رێزگرتنا ئەقلى وبیرکرنێ ،بانگەوازى بۆ بەرێخودانێ وهزرتێکرنێ: دئاییەتێن خودێ ێن گەردوونى وقورئانى دا ودروستکرنا ئەقلەکێ زانستى،وراوەستیان بەرامبەر هشکیێ وزارڤەکرنا کورەیێ یا باب وباپیران یان یا مەزن ودەستهەلاتدارا، یان یا ب خەلکى ب گشتى. ورەتکرن ژهەبوونا دژایەتییێ دناڤبەرا نەقلێ دروست وئەقلێ دروست .

١٧- بانگەوازى بۆ بنەما وبەهایێت مرۆڤایەتیێ وجڤاکى وەکى:دادپەروەرى وشورا وئازادى و کەرامەت، ومافێن مرۆڤى .

١٨- دوپاتکرن ل سەر وێ ئەوا ئیسلامێ ئینایى ژ دانا ماف وجه ورێزا ئافرەتێ،وئازادکرنا وێ ژ پاشماڤێت سەردەمێن پاشکەفتى ڤەهێلانا ئیسلامى،وڕزگارکرنا وێ ژبەلا وکارەساتێن باهۆزا شارستانیەتا ڕۆژئاڤایى کۆ ئافرەت ل فیترەت وسروشتێ وێ ئینایە دەر،وچاڤدێریا مێاتیا وێ نەکریە .

١٩- گرنگى دان ب کاروبارێت خێزانێ ،وب وێ چەندێ کۆ بەرێ ئێکێ یە بۆ ئاڤەدانکرنا جڤاکەکێ پاک وچاک،وچاڤدێدریکرنا مافێت هەر ئێک ژ ژن وزەلامى ب سەریێ دى،وقەستنەکەنە بەر بەردانێ  ب تنێ هەکەر پێکهاتن وپێکڤە ژیان یا مستحیل بیت،وهەروەسا ب شەرعى زانینا فرەژنیێ ب قەیدو مەرجێت وێڤە،بێى بەرفرەهکرن وقەدەغەکرن .

٢٠- رێزگرتن ژ مافێ گەلا دهەلبژارتنێت دەستهەڵاتدارێت واندا ژکەسێن ب هێز ومتمانەپێکرى، بێى یارى کرن ب ڤیانا وان، یان ب خورتى دانانا زۆردارەکى ل سەر وان وبلا وان پێ نەخوش ژى بیت،وبۆ وان ژى هەبیت لێپرسینێ ولدیڤ چونێ دگەل بکەن،و وى ژ سەر پوستێ بینەخار ب رێَکێن ئاشتیێ ئەگەر ئەو ل سەر خەلەتیێن خۆ بەردەوام بون .

٢١- ب هێزکرنا ئابوریێ ئوممەتا ئیسلامێ، وکارکرن بۆ تەکۆزکرناوێ دناڤ خودا،هەتا دگەهیتە وى ئاستى بێى کو پێتڤى وەلاتێن دى بن،ودکاروبارێت خۆ یێت مەدەنى وسەربازى دا منەتیێ ل خۆ بکەت،وبنیاتێ ڤى ئابوورى ل سەر فقهێ شەریعەتى وئارمانجێت وێ بیت(مقاصد الشریعة)،وپلاندانانا زانستى، وهەول وبزاڤا کریارى بۆ دامەزراندنا ئابوورییەکێ ئیسلامى دیر ژ ئابووریێ سەرمایەدارى(رئس المالیة)وئابووریێ شیوعى .

٢٢- باوەرى ئینان ب هەبوونا ئوممەتا ئیسلامى وبەردەوامبوونا وێ،وباوەرى ئینان ب فەرزبوون وگرنگیا ئێکگرتنێ،وب وبرایەتیا ئایینى دناڤبەرا کورێن وێدا، ل سەر جیاوازیا قوتابخانە ومەزهەبێن واندا،،ودانانا هەمى کومێت جیاواز کۆ ئەو هەمى ل ئێک ئوممەتن، مادەم ددەمێ نڤێژێ دا بەرێ خۆ ددەنە ئێک قیبلە،و باوەرى ب قورئانا پیرۆز و،سوننەتا پێغەمبەرى هەبیت .

٢٣- هزرەکا باش بو هەر کەسەکێ کۆ هەردوو شایەتى(شهادە)ئینابیت،وبۆنڤێژێ بەرێ خۆ بددەتە قیبلێ،و چ تشت ژێ ناوەشن کۆ بەروڤاژیا باوەریا وى بیت، ودئەسل دا کاروبار وڕەوشا موسلمانى ل سەر باشیێ دێ هێتە هەلگرتن،وخۆ دیر ئێخستن ژفاسقکرنێ وکافرکرنێ هندى رێکەک بچیتێ،ونەخاسمە هەکەر ب ئەگەرێ تەئویل وڕاڤەکرنێ بیت .

٢٤- - چاڤدێریکرنا کێموکێن ئیسلامى دجیهانێ دا، ب وێ چەندێ کو ئەو بەشەکن ژئوممەتا موسلمانا،ول سەر ئوممەتا ئیسلامى ژى پێتڤى یە هاریکاریا وان بکەن هەتا ئەو ب ئیسلاما خۆ دجڤاکێن خودا بژین وەکى ڕهەکا ساخ و کاریگەر وپێتڤى یە ئەوان فقهێ تایبەتێ خۆ هەبیت، ودروشمێ وان ئەڤەبیت: خوڕاگرتن ل سەر ئایینى بێى دائێحستن و،تێکەل بوون دگەل جڤاکى بێى حەلیان(ئانکو دینێ خو ژدەست نەدەت).کاریگەر .

٢٥- باوەرى ئینان ب فرەهیا ئایینى ونەتەوایى وزمانى و ڕەۆشەنبیرى وسیاسى،وگرنگیا پێگڤەژیانێ دناڤبەرا شارستانیا، وتێکەل کرن دناڤبەرا ڕەۆشەنبیریاندا،وتێککارکرن دناڤبەرا واندا،وژێک وەرگرتن دناڤبەرا وان دا، بێى چونەئێک وکێمکرن وبێى دفن بلندى .

٢٦- پەرە ب ئاڤەدنکرنا ئەردى،وبجهئینانا گەشەپێدانەکا تەکۆز،ژ رویێ ماددى ومرڤى ڤە،وچاڤدێریکرن ل ژینگەهى ب هەمى پێکهاتێت وێ،وهاریکاریا هەر تشتەکێ کۆ دێ بیتە ئەگەرێ ب ساناهى کرنا ژیانێ بۆ خەلکى،وهەر تشتەکێ دبیتە ئەگەرێ بەلاڤبوونا جوانیێ دژیانێدا،ودانانا وان ژى ب پەرستن وجیهاد درێکا خودێ دا .

٢٧- پاڵدانا بانگەوازێت چاکسازیێ وگوهرینێ ل سەر بەرهنگاریکرنا پاشکەڤتنێ وگەندەلیێ،چونکى پاشکەڤتن ئەقلێ ئوممەتێ ژ کاردئێخیت،وگەندەلى ژى وژدانا ئوممەتێ ژ کاردئێخیت،چاکسازییێ ژى هەبوون نابیت ئەگەر ب ڤیانا مە ودەستێ مە نەبیت،نەک ل سەر مە ب سەپینن،ودەروازەیا هەر چاکسازییەکێ بریتیە ژ چاککرنا رژێما سیاسى یا زوردار،وبنەرەتێ هەمى گوهرینەکێ ژى گوهرینا مروڤى یە دناخێ خۆدا .

٢٨- کارکرن بۆ کۆمکرنا هەمى هێزێت کارکەر ژبۆ سەرئێخستنا ئیسلامێ د ئێک رێزێدا،و چ پێتڤیش نینە ـ بەلکى دبیت مفا ژى نەبیت ـ ئەو هێز کومڤەببن دئێک کومەل یان بزاڤدا. ب وێ چەندێ جیاوازى وبەرفرەهى دناڤ کارکەراندا زیان نینە هەکەر ئەو جیاوازى بریتى بیت ژ جیاوازیا جۆر وپسپۆرییێ نەک جیاوازیا ململانێ ودژایەتیێ .

٢٩- شانازى برن ب وان دەستکەڤتێن مێژوویا ئوممەتا ئیسلامامە کۆ جیهان حێبەتى وسەرسام کرین،و ژ ڤەکرن وڕزگارکرنێت ددەمەکێ سنوردارکرى دا ئەنجام داین،بویە ئەگەرێ ئازادکرنا گەلا ژئەو کەسێت ئەو دکرنە کۆلە، وسالۆخەتدانا وێ شارستانیێ یا ئوممەتامە بەرپاکرى وزانست وئیمان پێکڤەکوم کرین. قایل نەبوون ب ستران گوتنێ ب باڵا دەستکەڤت وسەربلندیێت خۆ، وگرین بو خەم وموسیبەتا،بەلکى ئەرکێ مە بریتییە ژماف وەرگرتنێ ژ ڕابورى،وبلند بوون ب ئەوا حازر،وبەرێ خۆ دان بۆ ئایندەى .

٣٠- مفا وەرگرتن ژ باشترین تشتێن دکەلتورێ بەرفرەه وهەمەرەنگێ مە:ژ رێکوپێکیا فوقەهائا،و ژ خوجهیا ئوسولیا،وژبەرکرنا فەرمودەناسا،وئەقلانیەتا ئەهلێ کەلامى(عقیدە)،وڕووحانیا سۆفى یا،وڤەگێرانا مێژوونڤیسا،وناسکى یا ئەدیب وهوزانڤانا،وهزرکرنا حەکیما،وسەربورێت زانایا،وبۆ زانین ئەڤ کەلتورە هەمى نەیێ پاراستى یە وبێ خەلەتى نینە،وئەو قابلى ڕەخنێ وپێداچونێ وئاخڤتن لسەرکرن وپەسندکرن یان لاوازکرنێ یە. بەلێ ئوممەت ب گشتى وهەمى ل سەر زەڵالەتێ کۆم نابیت .

تاگەکان    
تەنیایی نوێژ یاسا موناجات زانست کۆرۆرنا حزبی ئیسلامی دەربارەی کتێب قەدەر ئایین یادەوەری پارەی ئیلیکترۆنی ڕانانی کتێب جەنگی هۆشیاری ئایا سۆفیا
فیکر
2016-12-25 کۆمێنت 1545 جار بینراوە
بابەتی زیاتر
سەرجەم مافەکانی پارێزراوە بۆ وارگەی هاوسانی . Copyright 2024 - hawsani.org © Developed by Kurdsoft
×
هاوسانی