نڤیسین: ئه‌یاز عبدالله مزوری

ئه‌ڤ چه‌ندا چێدبیت ژ شه‌ر و كه‌رب و كین و ئاخفتنێت ڕه‌ق و جڤینكرنا هه‌می ژ ئه‌گه‌رێ‌ دل ڤالابوونێ‌ یه‌ ژ حه‌ژێكرنێ‌ و دویركه‌فتنه‌ ژ ئایینێ‌ دروست چونكی هه‌ر ده‌ما دل ژ مه‌حبه‌تێ‌ ڤالابوون و خودێ‌ تێدا هاته‌ ژبیركرن دێ‌ كه‌رب و كین دست پێكه‌ن و دێ‌ توندڕه‌ووی سه‌رهه‌لده‌ت و هێدی هێدی ئه‌ڤ توندڕه‌وویه‌ دێ‌ گه‌شه‌كه‌ت و دێ‌ بیته‌ نه‌ریت و زۆرینه‌, و ل وی ده‌می دێ‌ ئه‌و یێ‌ غه‌ریب بیت ئه‌وێ‌ نه‌رم و ل سه‌رخۆ, و دێ‌ كۆمه‌لگه‌هه‌ك هێته‌ده‌ر یێ‌ ته‌ژی ژ نه‌ڤیان و بۆ خۆبتنێ‌ ڤیان, و دێ‌ ئاخفتنێت وه‌كی: "سه‌رێ‌ نه‌ ئێشیت هه‌وجه‌ی چو ده‌رسوكان نینه‌" و "كاودانێ‌ من بلا یێ‌ باش بیت و مالا ته‌ بلا د ئاڤێدا بچیت" ئاخفتنێت ب ڤی ڕه‌نگی دێ‌ بنه‌ به‌نشتێ‌ ده‌ڤێ‌ خۆپه‌رستان, و كه‌سه‌ك ژبلی خۆ هزرا ئێكی دی ناكه‌ت و به‌لكی دێ‌ هنده‌ك جاران پیلانان دانیت بۆ ئێخستنا وان, و دژی وان دێ‌ ڕاوه‌ستیت, و دێ‌ كۆمه‌لگه‌هه‌كێ‌ ب ته‌مامی به‌روڤاژی ئه‌وا خودێ‌ و پێغه‌مبه‌ران(سلاڤێت خودێ‌ ل سه‌ر هه‌میان بن) دێ‌ سه‌رهه‌لده‌ت و هێدی هێدی خودێ‌ و پێغه‌مبه‌ر(سلاڤێت خودێ‌ ل سه‌ر بن) دێ‌ ب ته‌مامی ژ فه‌رهه‌نگا وانادا هێنه‌ده‌ر, كا چه‌وانێ‌ كومینێستا هاتیه‌ دناڤ كۆمه‌لگه‌هێت ئیسلامیدا و خه‌لكێ‌ وێ‌ دویر دئێخست ژ خودێ‌ و پێغه‌مبه‌ر و ڕه‌وشت و خزمه‌تكرن و ڤیان و ڕیزگرتن و هه‌می داب و نه‌ریتێت كۆمه‌لگه‌هی و ب ته‌مامی ب غه‌ربێڤه‌ گرێدان و ب هه‌می شێوازه‌كی ژ شه‌رقی و داب و نه‌ریتێت شه‌رقێ‌ ئینانیت دویر بێخیت, ئه‌ڤجا كۆمه‌لگه‌هه‌ك یێ‌ دویر بیت ژ خودێ‌ و پێغه‌مبه‌ری(س.خ)دێ‌ چو نموونه‌ تێدا شین بیت؟! هه‌كه‌ر ژ ڕوویێ‌مه‌ده‌نیه‌تێ‌ ژی یێ‌ پێشكه‌فتی بیت ژ ڕوویێ‌ رووحێ‌ و هه‌ڤنیاسینێ‌ دێ‌ یێ‌ هشك بیت, هه‌ر وه‌كی مه‌ولانا جه‌لال الدین نموونا وان دئینیت هه‌ر وه‌كی قه‌برێ‌ كافرینه‌ ب سه‌رڤه‌ یێ‌ جوان و رێك و پێكه‌ و دناڤدا یێ‌ ته‌ژی یه‌ ژ خرابكاریێ‌, و ئیسلام بۆ نه‌هێلانا ڤێ‌ چه‌ندێ‌ یا هاتیه‌ و دگه‌ل هندێدا ژیارا خه‌لكی خۆش بكه‌ت و ئاڤا بكه‌ت-دا جاره‌كا دی هه‌می تشتان دووباره‌ نه‌كه‌مه‌ڤه‌نموونێت مه‌زن مه‌ یێت هه‌ین -.

    ئه‌وروپا و ئه‌مریكا و ئه‌ڤ نه‌ته‌وێت غه‌ربی راسته‌ ژ لایێ‌ مه‌ده‌نیه‌تێ‌ یێ‌ ل قیما پێشكه‌فتنێ‌, لـێ‌ ب ته‌مامی ئینسانیه‌تا خۆ یا ژ ده‌ست دایی-رووحا خۆ- هه‌ر یێ‌ كار دكه‌ن و پێشكه‌فتنێ‌ ده‌ر دئێخن, و ژ لایه‌كێ‌ دیڤه‌ ژ لایێ‌ ده‌روونی یێ‌ دنالن و دمرن و هه‌می پارێ‌ خۆ یێ‌ د مه‌زێخن داكو پیچه‌كێ‌ ده‌روونی خۆ ته‌نا بكه‌ن, و هه‌كه‌ر خودبانه‌ جاره‌كێ‌ یان چه‌ند جاره‌كان نه‌چنه‌ یانێت ڤه‌خوارنێ‌ داكو هایش خۆ و ده‌روونێ‌ خۆ نه‌مینیت چونكی هنده‌ دێ‌ ناخێ‌ وانا هێته‌ده‌ر, و گه‌له‌ك ژی دناڤ وێ‌ هه‌می پێشكه‌فتنێ‌ خۆ ناگرن و خۆ دكوژن, هه‌رده‌ما ئینسانی نه‌زانی كانێ‌ بۆچی هاتیه‌ دونیایێ‌ و په‌یاما وی چییه‌؟ و دڤێت چ بكه‌تن؟ ژ كیڤه‌ هاتیه‌؟ و دێ‌ بۆ كیڤه‌ چیتن؟ ئه‌ڤ پرسیاره‌ گرنگترین پرسیارن بۆ ده‌روونی و دڤێت به‌رسڤا ڤان هه‌می پرسیاران بده‌ته‌ڤه‌, ئه‌گه‌ر نه‌ ب چو تشتێن دی ته‌نا ناكه‌تن و دێ‌ ناخێ‌ وی په‌قیت و ژیان دێ‌ ب زه‌حمه‌ت كه‌ڤیت ب ده‌روونه‌كێ‌ هوسانێ‌ یێ‌ ئالوز دناڤ ڤان پرسیارێت بێ‌ به‌رسڤدا !

     بۆ نموونه‌ كۆمه‌لگه‌هه‌كێ‌ وه‌كی(ئه‌لمانیا) راسته‌ هه‌تا بێژی یا پێشكه‌فتی یه‌ ژ لایێ‌ یاسایی و هاتن و چوونێ‌ و ل سه‌ر خۆیی یا نموونه‌ كێمه‌, به‌لـێ‌ ئه‌ڤا ئه‌ف كۆمه‌لگه‌هه‌ هوسانێ‌ ڕاگرتی بتنێ‌ یاسایه‌ و چ دی نینه‌, بتنێ‌ بۆ ده‌مێ‌ چه‌ند خوله‌كان بلا یاسایان ڕاوه‌ستینن دێ‌ گێله‌شوكا وانا بینی, هه‌می ژ ترسێت سزادان و زیندانكرن و ترسێدایه‌, ژبلی ترسا یاسایێ‌ چو ترسێن دی ل ده‌ف وان نینن, نه‌ خودێ‌ و نه‌ ژ ڕۆژا دوماهیكێ‌ دترسن و شه‌رم و ترسا جڤاكیه‌, خۆ باشه‌ هنده‌ك یاسایێت دانایی بشێن خه‌لكی ڕبگرن .

    محمد سه‌در ب جوانی ئاماژێ‌ ب ئه‌ڤێ‌ چه‌ندێ‌ دكه‌تن ده‌مێ‌ به‌حسا وه‌لاتێت دوریر ژ یاسایێت ئاسمانی: " و ل ڤێره‌ دبینین ئه‌و كه‌سێ‌ باوه‌ری ب ئایینی نه‌بیت و ژ خودایێ‌ جیهانان نه‌ترسیت, و باوه‌ری ب حه‌شر و كومڤه‌بوونا دوماهیكێ‌ نه‌بیت, دێ‌ بینین ل دویڤ حه‌ز و شه‌هواتێت خۆ دچیت, و ل دویڤ هزر و ئه‌و ڕێز به‌ندێت مێشكێ‌ وی داناین و وان ئارمانجێت وی دانایین بۆ ته‌كۆزیێ‌, ئه‌ڤجا ئه‌و دێ‌ ب خه‌له‌تی چیت و ل دویڤ ئه‌وێ‌ ڕێكێ‌ ناچیت ئه‌وا دروست یا شه‌ریعه‌تێ‌ پاك دانایی ".

   به‌لێ‌ ئه‌وا من دڤێت كۆمه‌لگه‌هه‌ك بیت ژ سزایێ‌ یاسایی و سزایی ئه‌سمانی بترسیت, هه‌كه‌ر دیتنا چاڤێ‌ یاسایی یێ‌ نڤستی بیت ئه‌وژ سزایێ‌خودێ‌ بترسیت, چونكی به‌روڤاژی كرنا یاسایێت دونیا و دانایی  سزایێ‌ ئاخره‌تێ‌ ژی یێ‌ هه‌ی, وه‌كی سه‌رپێچیكرنا یاسایا هاتن و چوونێ‌ و كه‌سه‌كی بكوژیت هنگی ئه‌و كوژه‌كه‌ و دێ‌ ب كوژه‌كێ‌ دروست هێته‌ هژمارتن .

    ئایینێ‌ ئیسلامێ‌ یێ‌ هاتی داكو باشترین مرۆڤ ئاماده‌بكه‌تن بۆ باشترین ژیان وباشترین دیتن, و بۆ باشترین ئاڤاكرنا ژیانێ‌, چونكی مه‌نهه‌جه‌كه‌ بۆ هه‌می ده‌مان و هه‌می كاودانان بكێر دهێت, هه‌ر وه‌كی موحسن عه‌بدولحه‌مید ئاماژه‌ پێدكه‌تن: ب ڕاستی مه‌ره‌م ب شه‌ریعه‌تێ‌ ئیسلامێ‌ ئه‌وه‌ كو پێتڤیێت خه‌لكی ب جه بینیت, و ب جه ئینانا پێتڤیا ئێكه‌ ژ گرنگترین مه‌ره‌مێت شه‌ریعه‌تی, چونكی دێ‌ ئارمانجێت مرۆڤی و خۆشیێت مرۆڤی د ژیانێدا دیاركه‌تن, و خرابی و خرابكاریا دێ‌ ژ وی دویر ئێخیت, و بجه  ئینانا مفای بۆ مرۆڤان ئه‌م ژ قورئانێ‌ و سونه‌تێ‌ و كوما زانایان وه‌ردگرین و ئێكه‌من بۆ وه‌رگرتنێ‌ .

     هه‌ر وه‌كی یا دیاره‌ ئایینێ‌ ئیسلامێ‌ نه‌هاتیه‌ هه‌می داب و نه‌ریت و هونه‌ران ڕه‌تبكه‌ت و هنده‌كێت دی بینیته‌ جهێ‌ وان, نه‌خێر, به‌لكی یا هاتی وان داب و نه‌ریتێت هه‌می كۆمه‌لگه‌هان بهێلیت و به‌لكی پتر گرنگیێ‌ بده‌تێ‌ و گه‌شێ‌ پی بكه‌ت, و قاعیده‌ك بۆ ڤێ‌ چه‌ندێ‌ یێ‌ دانای: "الاصل فی الاشیا‌و الاباحه‌" هه‌می تشته‌ك یێ‌ دروسته‌ و جهێ‌ مفا ژێ‌ وه‌رگرتنێ‌ یه‌ ئه‌و نه‌بیت ده‌قه‌ك ژ قورئانێ‌ و یان سونه‌تێ‌ هاتبین ب قه‌ده‌غه‌كرنێ‌ یان سنووره‌ك بۆ دانابیت, چونكی ئیسلام ئایینه‌كه‌ یێ‌ دگه‌ل نه‌فس و خۆشی و شادیا خه‌لكیدا نه‌ك تشته‌كێ‌ غه‌ریب ئینایه‌, به‌لكی په‌یامه‌كا ڕزگاركه‌ره‌, هه‌ر وه‌كی هزرڤانێ‌ ئیسلامی(محمد العماره‌) دبێژیت: " ئیسلام هه‌می یێت دی وه‌ردگریت ".

سه‌رچاوه‌كان:


(1)              العودة الى الذات وتأثيره في السلوك الإنسانى، ص 95

          (2)              النظام الروحي في الاسلام ومقومات الشريعة، ص34

          (3)              برامج الشريعة و الحياة, على قناة الجزيرة