زوڵم و ستەم: خوێندنەوەیەکی قورئانی
عبداللە مجید
بەشی چوارەم و کۆتایی
*سیفــــات و پرنسیپەکـــــانی فەرمانڕەوای زاڵم
١. لە خۆبـــاییبــوون و پشـــت بە خـۆبــەستنێـکـــى بێ ئەندازە ..
خواى گەورە دەربارەى قارون دەفەرموێت: ئێمە ماڵێکى زۆرمان پێدا، لە پڕێکدا لە خۆى بایى بوو[قَالَ إِنَّمَا أُوتِيتُهُ عَلَى عِلْمٍ عِنْدِي]..القصص(٧٨)...واتە: (گوتى: بێ گومان ئەم سامان و داراییەم هەر بەهۆى زانست و زانیارى خۆمەوە پێ دراوە). هەمووى ئازایەتى خۆمە، هەمموى هى ئەو فکرە ستراتیجییەى خۆمە کە داهاتوو دەخوێنمەوە و وردبینم و پلانم هەیە، هەولڕ و کۆششى دنیام دا و شەونخوونیم کرد، گیانم دەرچوو، نانە ڕقم لە دەشت و شاخ خوارد بۆیە بە دەستەمەوە هات! هەمووى دەبێتە ئازایەتى خۆى، ئیتر ئەوەى وا نانە ڕەقەى پێ داوە دیارنامێنێت و باسى ناکرێت، کەس نازانێ ئاردى لە کوێ هێنا و چۆن کردى بە نان! بیرى دەچێت کێ نانى بۆى دەکرد تا بیخوات.. بیرى دەچێت کێ گەنمى بۆ چاند و کێ شینى دەکرد.. ئەوەى لە مێشکدا نییە کە خوایەک هەیە باران دەبارێنێت و ڕووەک دەڕوێنێت:[أَفَرَأيتُم ما تَحرُثُون ، أَأَنتُم تَزرَعُونَه أَم نَحنُ الزَّارعونَ ، لَو نَشاءُ لَجَعَلناهُ حُطاماً فَظَلْتُمْ تَفَكَّهُونَ].. ئەوەى هەر بە خەیاڵدا نایەت جووتیارێکى دەست قڵیشاو گەنم و جۆى وەشاندووە و پاشان دروێنەى کردووە و پیرەژنێکى داماو لە گوندێکى دوورە شاردا بۆى کردووە بە نان و، چەند دەستى ترى بینیوە تا ڕەق بووە و گەیشتووەتە ئەم و خواردوویەتى! هەموو ئەمانەى بیردەچێتەوە، تەنیا ئەوەى لە بیر دەمێنێت کە لە شاخ بووە و، هەوڵى داوە و خەباتى کردووە تا گەیشتووەتە کورسى و کولێرە :[قَالَ إِنَّمَا أُوتِيتُهُ عَلَى عِلْمٍ عِنْدِي]
٢. کـــە لە ســەرووى هەمـــووانــەوەم، دەبێت قســـەش قسـەى خــۆم بێـــت !
ئاشکرایە پاش ئەمە قسەش دەبێتە قسەى خۆى و، نابێت کەس قسە لە قسەى ئەودا بکات، واى لێدێت بگات بەو قەناعەتەى ئەگەر من هەرچیم وت پێویستە هەموو خەڵکى وا بڵێن، هەر وتەیەکم لە زار دەرچوو ئەرکى گەلە (بەڵێ)م بۆ بکەن..ئیتر (بۆچى؟)یش بۆ ژێردەستەکان ڕەوا نییە چ بگات بە (نا)! لێرەشدا بڕواننە فیرعەون..[مَا أُرِيكُمْ إِلَّا مَا أَرَى وَمَا أَهْدِيكُمْ إِلَّا سَبِيلَ الرَّشَادِ]....غافر(٢٩).. واتە: (من تەنیا هەر ئەو ڕاو بۆچوونە بە چاک دەزانم و لام پەسەندە کە پێم ڕاگەیاندن، من تەنیا ڕێبازى چاک و دروستم نیشان داون و بۆ ئەو ڕێگەیە ڕێنوینیتان دەکەم)!ئەمە ڕاى خۆمە و بۆ ئێوەشى بە گونجاو دەزانم، هیچ شتێک لەمە زیاتر، بە باش نازانم... ڕێگەچارەکى تر بە دى ناکەم... کەسێکى تر، عەقڵێکى تر، خوێندنەوەیەکى تر... هیچ لێکدانەوەیەک جگە لە لێکدانەوە و بۆچوونى خۆى لە فەرهەنگى جەنابى سوڵتاندا بوونى نییە! سەرکردەیەک کە بە بەرچاوییەوە خوێنى لاو و پیر و مندال و ئافرەتى وڵاتەکەى بە ناحەق دەڕێژرێت، سەربازەکانى بە گوللە وەڵانى خەڵکى تووڕە و ناڕازى دەدەنەوە، دواى ماوەیەک خۆ کپ کردن دێتە گۆ و وتارێکى پڕ لە هەڵە و پەڵە پێشکەش دەکات و تێیدا گورگ و بەرخ، میرغەزەب و بەندکراو و قەسساب و قوربانى دەخاتە یەک ڕیزەوە، کەچى مەلایەکى دەربار، کاسەلێسێکى سەڵتەنەت دەردەچێت و دەڵێت:"وتارى سەرۆکى قوماندان بە قسەى پێغەمبەر دەچوو! وتارەکەى دەتگوت وتارى (عومەرى کوڕى خەتتاب)ە"! سەیرى ئەم بەڵایە کەن کە تووشى گەلى گێل دێت، دیندارەکەشى واى لێت ستەمکارێک بە دادپەروەرترین فەرمانڕەوا بشوبهێنێت !
٣. نانــــەوەى دووبـــەرەکـــى لـە نێـــو ڕیزەکـــانى گەلـــدا ..
خواى گەورە دەفەرموێت: [إِنَّ فِرْعَوْنَ عَلَا فِي الْأَرْضِ وَجَعَلَ أَهْلَهَا شِيَعًا يَسْتَضْعِفُ طَائِفَةً مِنْهُمْ يُذَبِّحُ أَبْنَاءَهُمْ وَيَسْتَحْيِي نِسَاءَهُمْ إِنَّهُ كَانَ مِنَ الْمُفْسِدِينَ]..القصص(٤)...واتە: (فیرعەون زۆر خۆى بە گرنگ و مەزن دەزانى و لە سەر زەوى پایەبڵند بوو، خەڵکى وڵاتەکەى کردە تاقم تاقم و دەستە دەستە و، پارچە پارچەى کردن، کۆمەڵێکیانى دەچەوساندنەوە و ڕۆڵکانى سەردەبڕین و دەیکوشتن و، ئافرەتەکانى دەهێشتنەوە و، بە ڕاستى ئەو لە گەندەڵان و خراپەکاران بوو). منداڵەکانى سەردەبڕین و دەیکوشتن، بۆ ئەوەى نەوەى شۆڕشگێڕ سەرهەڵنەدات و گەنجى بە گوڕ نەیەتە مەیدان، ژنانى دەهێڵایەوە بۆ ئەوەى خزمەتیان پێ بکات و، بۆ ئەوەش شین و ڕۆ ڕۆ بکەن و ورەى پیاوانیش بڕوخێنن و ئاگرى شۆڕشیان لە دڵدا دامرکێنن !
٤. بـــڵاوکردنــەوى هەمــوو جۆرەکــــانى گەنـــدەڵى ..
ستەمکار وا دەکات، دەبێتە هۆى لەتکردنى کۆمەڵگە، ئیتر بەرەیەکى بە شێوە ئازاد و بە نەفس ملکەچ و، بەرەیەکى بە شێوە ژێردەست و بە ناخ ئازاد لە وڵاتدا دروست دەبن. ئاشکرایشە ئەوانەى کاسەى دەسەڵات دەلێسنەوە هەمیشە داکۆکى لێ دەکەن و پاساو بۆ ستەمکارییەکانى دێننەوە، چوون بە ڕوخانى ئەو نانى ئەمانیش دەبڕێت ئۆقرەیان نامێنێت! بەرەکەى تریش هەردەم لە فیکرى شۆڕشدا دەبن، بەمەش دوو بەرەکە دەبنە دوژمنى سەرسەختى یەکتر. ئەمە گەورەترین سیماى فەسادى دەسەڵاتى ستەمکارە .
٥. ستەمکاران دڵیان بە تاج و تەختى خۆیان خۆشە و وا دەزانن لە باشییانە بوونەتە خاوەنى !
هەموو دەسەڵاتدارێک مەستى کورسى ژێر و تاجى سەرى خۆیەتى، کە غەرقى شکۆى خۆى بوو کورسیەکەى لێ دەبێتە خەڵاـى ئاسمان، ئەڵبەت نەک بەو ڕووەدا خوا مننەتى بەسەردا کردووە و وەک تاقیکردنەوەیەک ئەم دەسەڵاتەى پێ بەخشیوە، بەڵکو وا دەزانێت بۆیە ئەم کاڵایەی بە باڵادا کراوە چون ئەم لەوانى تر بڵندترە، ئەم جیاوازە، ئیتر خوا بۆ هەڵسوڕاندنى کارى مرۆڤەکان ئیشى بەم کەوتووە، ئەم نەبێت کارى ئەو هەڵناسوڕێت! من بەوان ناچم بۆیە حوکم لاى منە، من مەزنترم، لەبەر گەورەییمە خوا ئەمەى پێداوم _ئەمە ئەگەر باوەڕى بە خوا بمێنێت_! خواى گەورە دەفەرموێت: [فَتَقَطَّعُوا أَمْرَهُمْ بَيْنَهُمْ زُبُرًا كُلُّ حِزْبٍ بِمَا لَدَيْهِمْ فَرِحُونَ]..المؤمينون(٥٣)واتە: (ئیش و کاریان، دین و باوەڕیان لە نێو خۆیاندا لەت و کەرت کرد، هەمووشیان بەوەى لایانە بە کەیف و دڵخۆشن).
فەلەک هەر گا کەسێکى هەڵـبـــڕى وەقتـــى هـــەلاکــــەتیــــە
کە سەر بۆ گەینە پەت بێ پێ لە کورسى و ئەسکەمل چ بکا؟
مەحوى
٦. لەگەل سەرەتاى پەیدابوونى ناڕەزاییدا دەسەڵاتدار داواى گفتوگۆ دەکات .
چاکسازان و بەرهەڵستکاران (موعارەزە _ ئۆپۆزیسیۆن) کە هەڵدەستنەوە و داواىچاکسازى لە دام و دەزگاکاندا دەکەن و نزیکە خەڵک بێننە سەر شەقام، یەکسەر دەسەڵات داواى گفتوگۆ دەکات، "هیچ گرفتێک نابینین ، بفەرموون و بێنە سەر مێزى گفتوگۆ، با کێشەکان بە دانوستان و ڕاگۆڕینەوە چارە کەین"! ئەوانیش بێ دوو دڵى قایل دەبن: زۆر باشە وا دەکەین ..
مووسا کە هاتە بەر دەرگاى کۆشکى فرعەون گوتى: [وَقَالَ مُوسَى يَا فِرْعَوْنُ إِنِّي رَسُولٌ مِنْ رَبِّ الْعَالَمِينَ]..الأعراف(١٠٤)...واتە: (من نێردراوم لە لایەن پەروەردگارى جیهانیانەوە)، بۆ ئەوەى بەنى ئیسرائیلم لەگەڵدا بنێرى. فیرعەون دەستى کردە پێچ لێدان و ڕێ هەڵەکردن، وەک لووتبەرزێک و گاڵتەکەرێک وتى: [وَمَا رَبُّ الْعَالَمِينَ]..الشعراء(٢٣)... (پەروەردگارى جیهانیان چییە؟)! بێ گومان ئەمە گفتوگۆیە، بەڵام گفتوگۆیەکى دیکتاتۆرانە، حیوارێک تێیدا من لە سەرووى تۆوەم، ئەو پرسیارانەى دەیکەم بۆ شکاندن و بێ نرخ کردنى قسەکانتە، نەک بۆ وەرگرتنى وەڵام و گەیشتن بە ئەنجام !
٧. ستەمکار، بۆ پاراستنى کورسى خۆى، دەست بۆ هەموو شتێک دەبات !
هەر دیکتاتۆرێک ترسى لەوە بوو لە عەرشەوە دەخرێتە سەر فەرش، دەست بە چەواشەکارى و ناوزڕاندن و ئابڕووبرجن دەکات، ڕابردووى نەیارانى دەپشکنێت، بە هەموو شێوەیەک کاردەکات و شەرم ناکات، جارى وا هەیە بێ شەرمیى دەگاتە ئەو ڕادەیەى مەلەفى بەرهەڵستکارانى لەگەل خێزانەکانیاندا هەڵدەداتەوە !
دەسەڵاتى خۆسەپێن کە گڵۆڵەى کەوتە لێژى، بۆ ئەوەى بمێنێتەوە، هەرچى بکات پێى عەیب نییە، جارى وا هەیە تانە و تەشەرى منداڵانە و هەرزەییانەى زۆر دزێوى لێ دێتەدەر: "فڵانە کەس کاتێک قسە دەکات دەمى کەف دەکات"! یا "جارێک لە پۆلدا قۆپى کردووە"، یا "لووتى خوارە، ملى لارە"....ئاخر بڵێ تۆ چیت داوە لەوەى ئەو چۆنەو چۆن دەدوێت؟ تۆ بڕوانە پەیامەکەى، ئەو قسەیەى پێیەتى چییە، لە کاتى خۆپیشاندانەکانى سەراى ئازادیدا کە دیقەتى میدیاى دەسەڵاتت دەدا تەریق دەبوویتەوە .
فیرعەون وتى: [أَمْ أَنَا خَيْرٌ مِنْ هَذَا الَّذِي هُوَ مَهِينٌ وَلَا يَكَادُ يُبِينُ]..الزخرف(٥٢)... (من چاکتر نیم لەم کاورایە کە هیچ نموودێکى نییە و باش نازانێ قسەش بە ڕوانى بکا؟)
٨. بۆ پـــاراستنى کورســـى، وادەى درۆ هەنگــــاوێکە !
کاتێک درۆ هەڵبەستن و ناوزڕاندن و بوهتان سوودیان نابێت، ستەمکار دەست بە وادەدانى درۆ دەکات، "ئێوە بڕۆنە ماڵ و پشێوى دروست مەکەن، ئێمە خۆمان چاکسازى دەکەین"! هیچ کاتێک ناڵێن وا داواکانمان جێ بەجێ کردن، هەرگیز ئێستا لە بەرنامەى زاڵمدا نییە، هەمیشە دەڵێت وا دەکەم و ئەوەتان بۆ بەجێ دێنم، دەمێک نابینیت دەسەڵاتـدارێکى خۆسەپێن بڵێت: ئەوە فڵان کارم بۆ کردن، هەر ئێستا دەستبەکار بووم، هەردەم دەڵێت دەست پێ دەکەین، (سوف) لە وادەکانیاندا زەق دیارە. "بە دڵنیاییەوە لیژنەى بۆ تەشکیل دەکەین"! [يَعِدُهُمْ وَيُمَنِّيهِمْ وَمَا يَعِدُهُمُ الشَّيْطَانُ إِلَّا غُرُورًا]..النساء(١٢٠)... (پەیمانیان پێ دەدات و ئومێدەوارییان دەکات، هەموو وادەکانى شەیتان تەنیا فریوە). دەسەڵاتدار بە شەیتان دەچێت، خواى گەورە سەرانى ستەم بە (شیاطین) ناودەبات .
٩. وەک دوا چــــارە، هەڕەشــــە و ڕاوەدوونان دەگـــرینەبەر !
کاتێک وەعدى درۆ نابەنە سەر، خەڵک دەپرسن: ئەو وادانە چییان لێ هات؟ گەیشتنە کوێ؟ ئیتر دەگاتە گیانیان و جارێکى تر هەڵدەستنەوە، دەسەڵاتداریش بە هۆى ئەمەوە دەست دەداتە کوشت و بڕ [فَأَرْسَلَ فِرْعَوْنُ فِي الْمَدَائِنِ حَاشِرِينَ (٥٣) إِنَّ هَؤُلَاءِ لَشِرْذِمَةٌ قَلِيلُونَ (٥٤) وَإِنَّهُمْ لَنَا لَغَائِظُونَ (٥٥) وَإِنَّا لَجَمِيعٌ حَاذِرُونَ]..الشعراء(٥٦-٥٣)... (فیرعەون دەست و پێوەندى خۆى ناردە گشت لایە تا هێزى بۆ کۆکەنەوە، _پێى گوتن:_ ئەمانە تاقمێکى یەکجار کەمن، دڵیان پڕە و لەمە تووڕەن، دیارە ئێمەش وریا و ئاگادارین).
***** ***** ***** ***** ***** *****
*چارەنــــووس و سەرەنجامیان :
١. ئیـــتر خوا مۆڵـــەتــــى ستـــەمکـــار بە کۆتـــا دەگەیەنێت ..
کاتێک زوڵم و زۆر سنوورى شکاند و بێ ڕادە بوو، سزا دادەبەزێت. وەک لە فەرموودەدا هاتووە:(إن الله تعالى ليُملي للظّالمِ حتّى إذا أخذهُ لم يفلته) متفق عليه..(خواى گەورە مۆڵەت بە زاڵم دەدات بەڵام کە گرتى ناهێڵێت دەرچێت...)
ئەمان ئەوەندە دەوڵەمەند بوون، ئەوەندە لە خۆیان ڕازى بووبوون دوعایان دەکرد: خوایە! بمانخەیتە شوێنێک لەم خەڵکە ڕووت و هەژارەوە دوور بین، بەمەش ستەمیان لە خۆیان کرد، بۆ دواى خۆیان کردمانن بە دەنگوباس! (أَعلن الرئيس محمد حسني مبارك تنحيه عن السلطة) چ هەواڵێکى خۆش و پڕ سەدا بوو !
[وَمَزَّقْنَاهُمْ كُلَّ مُمَزَّقٍ].. هەموومان (سەدام)مان بینى، کوڕەکانى لە شوێنێک کوژران، ژنەکەى ڕایکرد بۆ وڵاتێک، خۆى لە شوێنێکى تر گیرا، کچەکانى بۆ جێیەکى تر هەڵهاتن.. پارچە پارچە بوون !
٢. ئەوانـــەى دەچەوسێنــــرانەوە دێنە جێـگەى چــەوسێنەران !
چوسێنراوان دەبنە میراتگر[وَنُرِيدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِينَ]..القصص(٥)...(دەمانەوێت منەتێک بەسەر ئەوانەى چەوسێنرابوونەوە بنوێنین، و نیعمەتى خۆمانیانیان بەسەردا بڕێژین. ئینجا دەیانکەین پەندى پَشەوا و ڕابەر و دەسەڵاتدار و، دەشیان کەین بە میراتگر.[وَنُمَكِّنَ لَهُمْ فِي الْأَرْضِ وَنُرِيَ فِرْعَوْنَ وَهَامَانَ وَجُنُودَهُمَا مِنْهُمْ مَا كَانُوا يَحْذَرُونَ]..القصص(٦).(پێگەى دەسەڵاتیشیان لە زەویدا بۆ دەچەسپێنین). حەیفە دەسەڵاتى کوردى عیبرەت وەرناگرێت:(جەلال تاڵەبانى) سەرۆک کۆمارى ئێستاى عێراقى فیدراڵ تاکە کەس بوو کە لێبوردنى گشتى (سەدام حوسێن) نەیدەگرتەوە. ڕۆژگارێک چەوساوە و ئاوارە وڵاتان بوو، ئێستا بووەتە میراتگر، ئەوەى گرنگە ئەوەیە: ئایا ئێستا کە چۆتە نێو کۆشکى فەرمانڕەواییەوە شوکرى نیعمەتى خوا دەکات؟ [وَإِذْ تَأَذَّنَ رَبُّكُمْ لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ وَلَئِنْ كَفَرْتُمْ إِنَّ عَذَابِي لَشَدِيدٌ]..إبراهيم(٧).(پەروەرێنتان بڕیارى داو بڕییەوە: ئەگەر سوپاس بە جێ بێنن نیعمەتى خۆمتان بۆ زیاتر دەکەم، ئەگەر بێ ئەمەکیش بکەن ئەوە دڵنیابن سزام زۆر قورسە). کێشە ئەوەیە ئێمەى ئادەمیزاد عیبرەت وەرناگرن و، شۆڕێشگێڕانى دوێنێ ستەمکارانى ئەمڕۆن، لەوەش دەترسین دیکتاتۆرانى سبەى خەباتکارانى ئەمڕۆکە بن! خۆ قەزافى خۆى شۆڕشگێڕ بوو، کەچى ئەوەندە ناسوپاسى کردو لە خۆى گۆڕا تا شۆڕى کرایە سەرو بە خراپترین شێوە کوژرا !
٣. کە گڵۆڵەى ستەمکــــار کـــەوتە لێژى کەسى بە دەوردا نامێنێت و مۆڵەتیش نادرێت ..
جاشەکانى سەدام ئێستا هەموویان بوونەتە دەسەڵاتدار! گەورەکان دەڕوخێن، ئەوانى تر لە پاشیان دەبنە سەربەخۆ و بێ لایەن. خواى گەورە دەفەرموێت:[كَمْ تَرَكُوا مِنْ جَنَّاتٍ وَعُيُونٍ (٢٥) وَزُرُوعٍ وَمَقَامٍ كَرِيمٍ (٢٦) وَنَعْمَةٍ كَانُوا فِيهَا فَاكِهِينَ (٢٧) كَذَلِكَ وَأَوْرَثْنَاهَا قَوْمًا آخَرِينَ (٢٨) فَمَا بَكَتْ عَلَيْهِمُ السَّمَاءُ وَالْأَرْضُ وَمَا كَانُوا مُنْظَرِينَ(٢٩)]..الدخان(٢٥-٢٩)..(گەلێک کانى و باغاتیان لە پاش بە جێمان.فرە کێڵگە و کۆشک و سەرسارى برنخیش.خێروبێرێکیش کە تێیدا لەوپەڕى خۆشیدا دەژیان. ئابەم جۆرە دامان بە گەلێکى دیکە. نە ئاسمان شینى بۆ گێڕان نە زەمینیش.هەر مۆڵەتیشیان پێ نەدرا). ستەمکاران وەختێ دەڕوخێن بۆ هەموومان ئاشکرا دەبێت کە هیچ نینن و نەبوون..بۆچى قەزافى بۆ هیچ کوێ ڕاینەکرد؟چونکە کەس نەیدەگرتە خۆى !
***** ***** ***** ***** ***** *****
تێبینى :
١. بۆ تەفسیرى ئایەتەکان، تەفسیرى ڕامانى (ئەحمەدى کاکە مەحموود) بەکارهێنراوە .
٢. ئەو خاڵانەى کۆتایى کە لە هەر سێ تەوەرى (هۆکارەکانى سەرهەڵدانیان ــ سیفــــات و میکانزیمییان ــ چارەنــــووس و سەرەنجامیان) لەگەڵ ناوەڕۆک و باسەکانیان، لە (سیستەمى ستەمکارى سەرهەڵدان و ڕووخانى خوێندنەوەیەکى قورئانى) "قانع خورشید" ەوە وەرگیراوە بەڵام ئەو شێوە پۆلێنکردن و ریزبەندییە ، بەندە بۆخۆم پێى هەڵساوم ..!
وصلى الله على محمد وعلى اله وصحبه وسلم..
بەشەکانی تر:
بەشی یەکەم
بەشی دووەم
بەشی سێیەم
naltrexone canada
site naltrexone clinic