ئاماده‌كردنی: سه‌رچڵ فه‌ریق
هه‌وکردنێکی کاتی بۆشاییه هه‌واييه‌کانی ده‌وروبه‌ری لووته. له هه‌وکردنی کاتیدا بۆشایيه‌کانی ده‌وروبه‌ری ڕێڕه‌وی لووت هه‌وده‌كه‌ن و ئه‌ستورده‌بن ئه‌مه کارده‌کاته سه‌ر ده‌رچوونی ئه‌و لینجه‌مادده‌یه‌ی که دروستی ده‌که‌ن. له هه‌وکردنی کاتیى بۆشایيه‌کان هه‌ناسه‌دان به که‌پوو گران ده‌بێت. ده‌وروبه‌ری چاوه‌کان و ڕووخسار ئه‌ستوور ده‌بن، له‌وانه‌یه تۆ ئازاری ده‌م و چاو و که‌للـه‌ی سه‌رت هه‌بێت (ده‌م و چاو و که‌للـه‌ی سه‌ر وه‌ک لێدانی دڵی لێده‌دات). زۆربه‌ی جار هه‌وکردنی کاتیى بۆشاییه هه‌وایه‌کان له ئه‌نجامی هه‌ڵامه‌ته‌وه ده‌بێت، به‌ڵام ده‌کرێت هۆکاره‌که‌ی به‌کتریا، که‌ڕوو یاخود هه‌ستیاری بێت، چاره‌سه‌ریشی ده‌وه‌ستێته سه‌ر هۆکاری تووشبوونی. له زۆربه‌ری باره‌کان چاره‌سه‌ری له ماڵه‌وه به‌سه، به‌ڵام له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌ش هه‌وکردنی بۆشاییه هه‌وایه‌کان بۆ ماوه‌یه‌کی به‌رده‌وام ئاڵۆزی خراپی لێده‌که‌وێته‌وه، زۆربه‌ی خه‌ڵکی چاک ده‌بنه‌وه له ماوه‌ی هه‌فته‌یه‌ک یان دوو هه‌فته. ئه‌گه‌ر هه‌وکردنی بۆشاییه هه‌وایه‌کان له ٨ هه‌فته زیاتری خایاند ئه‌وا به هه‌وکردنی درێژخایه‌نی داده‌نرێت و پێویسته سه‌ردانی پزیشک بکرێت.
به‌زۆری هه‌ڵامه‌ت بێ زیانه، به‌گشتی که‌سانی پێگه‌یشتوو له‌بارن بۆ تووشبوون به هه‌ڵامه‌ت دوو بۆ چوار جار له ساڵێک، به‌ڵام منداڵان له‌وانه‌یه له ساڵێکدا ٦ بۆ ١٠ جار تووش ببن . له تازه‌ترين لێكۆڵينه‌وه‌شدا كه له زانكۆی هارڤارد ئه‌نجامدراوه ده‌ركه‌وتووه ئه‌و كه‌سانه‌ى زوو زوو تووشى هه‌ڵامه‌ت ده‌بنه‌وه له‌شیان ته‌ندروستتره.
نیشانه‌کانی هه‌ڵامه‌ت:
نیشانه‌کانی به‌زۆری دوای ١-٣ رۆژ له به‌رکه‌وتن به ڤایرۆسی هه‌ڵامه‌ت ده‌رده‌که‌ون به‌گشتی نیشانه‌کان بریتین له:
- هاتنه‌خواره‌وه‌ی ئاو له لووت
. - خوران و ئازار له گه‌روو
- کۆخه
- هه‌ندێک جار ده‌بێته هۆی (ئازار له گوێیه‌کان، ئازار له گه‌رو, هه‌روه‌ها شه‌که‌تی)
- ژانه‌سه‌رێکی که‌م یا ئازارێکی که‌م له هه‌موو جه‌سته
- پژمین .
- پر ئاوبوونی چاو .
- تایه‌کی که‌م .
- بێ تاقه‌تییه‌کی که‌م .
که‌ی سه‌ردانی پزیشک بکرێت ؟
بۆ که‌سێکی پێگه‌یشتوو ئه‌گه‌ر :
- تایه‌کی به‌رز هه‌بوو زیاتر له ٣٩ پله‌ی سيليزي .
- تایه‌کی به‌رز له‌گه‌ڵ ئازار و بێ تاقه‌تی .
- تا و له‌رز و ئاره‌قه‌کردن و کۆخه و به‌ڵغه‌م .
- هه‌ڵئاوسانی گرێ لیمفاوییه‌کانی مل .
- ئازاری بۆشاییه‌کانی ده‌م و چاو "جیوب ".
بۆ منداڵان: به‌گشتی له منداڵان نه‌خۆشییه‌که که‌مێک سه‌ختتره وه‌ک له پێگه‌یشتووان، هه‌روه‌ها به‌زۆری ئاڵۆزی لێده‌که‌وێته‌وه وه‌ک هه‌وکردنی گوێ هه‌رکاتێک یه‌کێک له‌م نیشانانه‌ی خواره‌وه‌ت بینی له منداڵه‌که‌ت پێویسته سه‌ردانی پزیشک بکه‌یت :
- تایه‌کی به‌رز و ئاره‌قه‌کردن و له‌رزین .
- تایه‌ک له ٣ رۆژ زیاتر بخایه‌نێت .
- رشانه‌وه و ژانی زگ .
- خه‌واڵوویه‌کی نائاسایی .
- سه‌رئێشه‌یه‌کی توند .
- گرانی له هه‌ناسه‌دان .
- گریانێکی به‌رده‌وام .
- ئازار له گوێیه‌کان .
- کۆخه‌یه‌کی به‌رده‌وام .
هۆیه‌کانی تووشبوون به هه‌ڵامه‌ت:
هه‌رچه‌نده زیاتر له ٢٠٠ ڤایرۆس ده‌توانن مرۆڤ تووشی هه‌ڵامه‌ت بکه‌ن، به‌ڵام ڤایرۆسی لووت باوترینیانه و زۆر به‌ربڵاوه. ڤایرۆسی هه‌ڵامه‌ت ده‌چێته ناو له‌شه‌وه له رێگای ده‌م و لووته‌وه. ڤایرۆسه‌که ده‌توانێت بڵاوببێته‌وه له‌رێگای ئه‌و دلۆپانه‌ی له هه‌وان که له ده‌م یا لووتی که‌سێک ده‌رده‌چێت کا‌تێک که‌سه‌که نه‌خۆشه و ده‌کۆخێت یا ده‌پژمێت یا قسه ده‌کات. به‌ڵام به‌ڕێگای تریش ده‌گوازرێته‌وه وه‌ک به‌ریه‌ککه‌وتنی ده‌ست به ده‌ستی که‌سێکی نه‌خۆش یا به‌کارهێنانی که‌لوپه‌لی که‌سی نه‌خۆش . هه‌روه‌ها توشبون به به‌كتريا و كه‌ڕووه‌كان زۆرجار هۆكار ئه‌بن بۆ توشبوون به هه‌ڵامه‌ت.
چاره‌سه‌ر له ماڵه‌وه بۆ هه‌ڵامه‌ت:
- پشووه‌کی ته‌واو بده .
- بڕێک زۆر له شله بخۆره‌وه، به‌ڵام خۆت دووربگره له خواردنه‌وه‌ی ئه‌و شله‌مه‌نیيانه‌ی که کافاین و کحولیان تێدایه .
- هه‌ڵمژینی هه‌ڵم؛ مه‌نجه‌ڵێک ئاو بخره سه‌ر ئاگر، پاشان هه‌ڵمی ئاوه‌که هه‌ڵمژه .
- جێگای نیشته‌جێ بوون "ژووره‌که‌ت" گه‌رم رابگره، به‌ڵام زۆر زۆر گه‌رم نه‌بێت .
- گه‌رووت نه‌رم بکه‌ره‌وه به خواردنه‌وه‌ی گه‌رم به‌ڵام گه‌رووت نه‌سووتێنێت !
- خاولیه‌کی گه‌رم بخه‌ره سه‌ر ده‌م و جاوت .
- له کاتی نووستن سه‌رت بڵند بکه .
- هه‌روه‌ها هه‌نگوینیش له‌وانه‌یه یارمه‌تی که‌م کردنه‌وه‌ی ئازار و نیشانه‌کان بدات .
- قه‌تره‌ی سه‌ڵاینی که‌پوو (saline nasal drops) به‌کار بهێنه، یارمه‌تی کرانه‌وه‌ی گیرانی لووت ده‌دات. قه‌تره‌یه‌کی سه‌لامه‌ته و نابێته هۆی بریندارکردن . خۆپاراستن
- باشترین و ئاسانترین رێگا بۆ له‌ناو بردنی میكرۆبه‌كان به‌تایبه‌تی ئه‌و میكرۆبانه‌ی هۆكارێكن بۆ تووشبوون به هه‌ڵامه‌ت له وه‌رزی زستاندا شووشتنی هه‌ردوو ده‌سته به ئاوی شله‌تێن و سابوون، به‌مه‌رجێك ماوه‌ی شوشتن له ١٥ چركه كه‌متر نه‌بێت .
- به‌کارهێنانی کلێنکس .
- به‌کارنه‌هێنانی که‌لوپه‌لی که‌سێکی تووشبوو .