پێنچ دیاریێن ژیانێ
مارک تواین (١٨٣٥-١٩١٠ ( - وەرگێران ژ لاتینى: وەحید سندى
1
ل سپێدەهیەکا ژیانێ پەریەکا قەنج ب زەمبیل هات و گوت: ئەڤە پێنچ دیاریێن ژیانێ نە. ئێک ژوان دیاریان بۆ خوە ژێ بگرە، و دیاریێن دى بهێلە، بەلێ هشیاربە ب هۆشمەندى و عەقلانە بهەلبژێرە! وێ ب هۆشمەندى بهەلبژێرى! چونکى بتنێ ئێک ژوان یا بقەدر و قیمەتە .
دیارى پێنچ بوون: ناڤدارى، ئەڤین، زەنگینى، کەیف خوەشى، مرن .
کەسێ خۆرت (گەنج) ب جووش و گەرمى گوت: چ سەدەمەک نینە گەلەک هزرا خوە بکەم، بێ گومان من (کەیف خوەشى) دڤێت .
و ژوێرێ پێڤە ئەو گەنج ب دنیایێ کەفت و ل وان تشتان گەریا ئەوێن کەیف خوەشیێ بۆ گەنجان پەیدادکەن، بەلێ هەر ئێک ژوان کەیف خوەشیانژى وەختەک پێڤە دەربازبوو و لدۆماهیێ کابرا دلساربوو، چونکى ئەو تشت هەموو بکێرنەهاتى و بێ ناڤەرۆک بوون، هەر دەم کەیفخوەشیا خوە دکر، لێ دەما ژێ ڤەدقەتیا جارەکا دى دلێ وى ساردبوو، لدۆماهیێ ئەوى گوت: من ئەڤ سالە هەموو ب پیچ و ژ قەستا بوراندن، خوەزى جارەکا دى من شیابا بەختێ خوە ببژێرم، بەلکۆ ڤێ جارێ من ب هۆشمەندى و عەقلانە تشتەک هەلبژاردبا .
2
پەرى جارەکا دى دیاربوو و گوت: چار دیاریێن ماین، ڤێ جارێ ژى ئێکێ بهەلبژێرە، لێ ئاخ ژبیرنەکە دەم دچیت و تنێ ئێک ژوان ب قیمەت و بهایە .
گەنجى گەلەک هزرا خوە کر و پاشى (ئەڤین) هەلبژارد؛ وى چ ئاگەهى ژچاڤێن پەریێ نەبوو کا چەند ڕۆندک ژ چاڤان هاتنە خار بڤێ هەلبژاردنێ .
پشتى چەند سالان کابرا ل مالا خوە یا خڕوخالى و لبەر تابۆتەکێ ڕۆینشتى بوو، ئەو بۆ خوە دئاخڤت و دگوت: ئێک لدۆیڤ ئێکێ چوون و ئەز بتنێ هێلام، و نوکە ئەڤەژى چوو، ئەڤە ئەوبوو یا جوانترین و دۆماهیکبوو، کۆل و کۆڤانان لدۆیڤ ئێک دایە هەمبەرى من، ئەو کێلکا بەختەوەریێ یاکۆ بازرگانێن ئەڤینێ فرۆتى من، من بهزاران خەم و کۆڤان کرنێ، ژ کویراتیا دلێ خوە ئەز دنوکەدا نەفرەتان ل ئەڤینێ دکەم .
3
دیسان بهەلبژێرە؛ یا لگەل دئاخڤت پەرى بوو، یاکۆ ب سالان هۆشمەندى فێرى تە کرى. دڤێت هوسابیت، هێشتا سێ دیاریێن ماین، بتنێ ئێک ژ وان ب نرخە ژ بیر نەکە، ژ بیر نەکە، ب سەخبێرى ببژێرە .
مێرکى ب درێژى هزرا خوە کر و پاشى (ناڤدارى) هەلبژارد، جارەکا دى ب ئاخین کێن کۆیر پەرى دویر چوو .
سال بوورین و پەرى جارەکا دى ڤەگەریا ل پشت گەنجى کۆ ڕوینشتى بوو و بتنێ بوو دگەل ڕامانێن خوە دەما ڕۆژ ئاڤا دبوو. و پەرى یا ئاگەهدا بوو ژ ڕامانێن وى :
ناڤێ من دنیا هەموو داگرتبوو و پەسنا من لسەر هەموو زمانان بوو، و دەمەکێ کۆرت ئەڤ تشتە بۆ ن باشبوون، بەلێ ئاخ ئەو چ دەمەک کێم بوو، چونکى پشتى وى دەمى هاتن و چاڤێ وان ب من نەرابوو، پاشى کەرب و کین ژمن ڕاکرن و پاشى ل دۆماهیێ هەموویان ژ بەر ناڤداریان من زۆلم و ستەم کرن، وەى ژ ڕەش و ڕەبەنیا ناڤداریێ! بۆ مە ئارمانجا ناڤڕەشیێ دەما سەرکەفتیم، بەلێ دەما ژ کەستیم بۆمە ئارمانجا ترانە و یاریکرنان .
4
تو دشێ جارەکا دى بهەلبژێرى؛ ئەو دەنگێ پەریێ بوو، بتنێ دوو دیارى ماینە. نەکەڤە بێ هیڤیبوونێ، بتنێ ئێک ژ وان گران بهایە، ئەو هەتا نوکە ژى مایە .
)- زەنگینى) ئەو هێزە! ئاخ ئەز چەند کۆرە بووم بەرى نۆکە! ئەوى خۆرتى گوت: نۆکە دێ ژیانا من بیتە هەژى ژیانێ. ئەزێ پارەى مەزێخم و خەرج کەم و هەموو کەسێن ترانێ نخوە بمن دکرن ئەوان دەرئێخم، هەر کەسێ ئەز بچووک کریم دێ ئەوان شەرمەزارکەم و دێ وان لناڤ تۆزێ گەڤێزم، ئەزێ دلێ خوە ب حەسویدیا وان تێرکەم، ئەزێ هەموو خوەشیان بۆ خوە پەیداکەم، هەموو شادیان و هەموو ژهەلچوونان و هەموو ڕەزامەندیێن لبەر دلێ خەلکى بۆ خوە پەیداکەم، ئەزێ ناڤداریێ بۆ خوە کڕم، و ئەزێ هەموو قەدر و قیمەتێ و پارێزڤانیێ بۆ خوە پەیداکەم، هەموو خوەشیێن دنیایێ ئەوێن دناڤ بازارێ ژیانێدا هەنە بدەست خوەڤە ئینم، من بەریا نها بژارتیێن نەباش کرنە و گەلەک سال و دەم دەربازبوونە، لوى دەمى ئەز نەزان بووم و من ئەو تشت ب نرخ دهژماردن .
سێ سالێن کۆرت دەرباز بوون، ڕۆژەک هات مێرک ل سەرداڤێ ڕۆینشتى بوو و د ڕەچفى و دلەرزى، ئەو چرمسى و ڕەنگ پۆتى ببوو، و جلکێن وی ژى دڕیایى بوون، وى پاریەک نانێ ڕەق دکڕاند و پت پتەک دبەڕا دکر :
- نەفرەت ل هەموو دیاریێن دنیایێ بن، چونکى ئەو دڕەو و ترانێن زێرکرینە! وەکۆ دى بناڤ سەختەنە، ئەو نە دیارینە و ئەو دەینن لدەڤ مرۆڤى، کەیف خوەشیى، ئەڤین، ناڤدارى، زەنگینى. ئەو بتنێ جلکێن دڕەوین و بەردەمکى (ماسک)ن لبەر ڕۆیێ ڕاستێ: ژانێ، خەمێ، شەرمێ، هەژاریێ. پەریێ ڕاست دگوت: د ڤەبژارێن وێدا بتنێ ئێک دیاریا ب نرخ هەبوو، بتنێ ئێک هەبوو نەبێ نرخ بوو، ئاخ چەند ڕەزیل و ڕسوا دبینم یێن دى هەموویان لهەمبەرى یا دى یاکۆ نەهێتە گوتن، یاکۆ دلین و شرین و نەرمینە، یاکۆ خەوا ڕەش دناڤ خوەدا دفەتسینیت و بدۆماهى دئینت هەموو ژانێن بەدەنا مرۆڤى ئازار ددن و شەرم و خەمێن دلان هلدکولن! ئەو دئینت! ئەز وەستیام و دخازم بنڤم .
5
پەرى هات و دیسان چار دیارى دگەل خوە ئینابوون، ڤێ جارێ (مرن) ژێ کێم بوو، وێ گوت :
- من ئەو دا دەلالەکێ لبەر دلێ دایکا وى، زارۆکەک ساڤا، ئەو گەلەک نازداربوو و باوەریا خوە بمن ئیناد، و هێلا ئەز بۆ بێژم .
- وەى لمنێ ڕەبەنێ، بۆ من چ مایە؟
- ما چ مایە کۆ تو نە هەژى بى: ئەزیەتا بێ سەبەب یا پیریێ !