دێم و ده‌چم، دنیایه‌ک
ئیشم هه‌ن و نازانم کامیان به‌جێ بێنم. کۆڵێک ئه‌رکم به‌سه‌ردا که‌وتوون و داماوم
له کێهایانه‌وه ده‌ست پێ بکه‌م. له خواره‌وه دێمه ژووره‌که‌ی خۆم له سه‌ره‌وه،
دوای چاوگێڕانێک به سه‌ر مێزی نووسین و کتێبخانه گچکۆکه‌که‌ی سه‌ره‌وه و دۆشه‌ک
و سه‌رینه‌کاندا، ئۆقره ناگرم، دیسان ده‌چمه‌وه خواره‌وه... له‌گه‌ل منداڵه‌کاندا
هه‌ندێ قسه و گه‌مه ده‌که‌م، ته‌ک دایکیاندا ده‌رباره‌ی هه‌ندێ ورده‌شتی ماڵه‌وه
ڕا ده‌گۆڕمه‌وه... هه‌ست ده‌که‌م کات به فیڕۆ ده‌ده‌م. په‌نجه‌یه‌ک ده‌نێم به
مۆبایله‌که‌مدا و ڕۆشنی ده‌که‌م، مسنجه‌ره‌که‌ی ده‌که‌مه‌وه، باس باسی کۆرۆنایه،
ڤایرۆسێکی له‌پڕهاتووی سه‌یر و خێرا و ترسێنه‌ر، وا سێ چوار مانگه سه‌روگوێلاکی
په‌یدا بووه، ته‌نگی به جیهان هه‌ڵچنیوه، هه‌رچی وڵاتی زلهێزه به ده‌ستییه‌وه
گیریان خواردووه و هاوار و ناڵه‌یان لێ به‌رز بووه‌ته‌وه، زۆر نییه گه‌یشتووه‌ته
کوردستان. ژماره‌ی تووشبووانی له ته‌واوی دنیادا 150 هه‌زار که‌سی تێپه‌ڕاندووه
و زیاد له 5000یشی کوشتووه! ئاماره‌کان به چرکه زیاد ده‌که‌ن، چین، ئیتالیا
ئێران و کۆریای باشوور له پێشی پێشه‌وه‌ی تووشبوون و قوربانیدانه‌وه‌ن، عێراق و
هه‌رێمی کوردستان له چاو نزیکییان له ئێرانه‌وه، باشن. تا ئه‌مڕۆ تووشبووانی
گشت عێراق 108 که‌س بووه و 7 که‌س به‌هۆیه‌وه مردوون.
هه‌ر سه‌یری مۆبایله‌که‌م
ده‌که‌م، جگه له هه‌ندێ نوکته که ئه‌وپه‌ڕی سه‌لیقه‌ی ورده‌کارانه نیشان ده‌ده‌ن
و عه‌قڵ دێننه که‌نین، هه‌رچی تر ده‌بینم، هه‌واڵی ناخۆش و ئاگادارکردنه‌وه‌ی
تۆقێنه‌رانه‌یه. نامه‌وێت کاتی خۆم به‌م شتانه‌وه بکوژم و نایشتوانم خۆم که‌ڕ بکه‌م،
ئاخر من هه‌ر له منداڵییه‌وه سروشتێکی پۆلیسی و موختارییانه‌م هه‌یه و تا ورد و
درشتی ده‌وروبه‌رم نه‌خه‌مه ژێر چاودێرییه‌وه، ئۆقره ناگرم. کاری زۆرم بۆ
ڕزگاربوون له‌م ته‌بیاته نیوچه‌خراپه کردووه و تا ڕاده‌یه‌ک شتێکم لێ که‌م کردووه،
وه‌لێ هێشتا ماویه‌تی و له دۆخێکی وادا زیاتر دێته‌وه گیانم و ناهێڵێت بۆ خۆم
بخوێنمه‌وه و بنووسم و سه‌ر له که‌وڵی خۆم بنێم. جار جاره ده‌چمه قارا و
مۆبایله‌که‌م تووڕ ده‌ده‌م و له خۆمی دوور ده‌خه‌مه‌وه، ئه‌و ده‌م وه‌کو ئێستا
فرسه‌تی نووسینمه!
بیرکردنه‌وه‌ی زۆر،
خراپه، جۆرێکه له ده‌رد و په‌تا، هه‌ندێ جار ڕێک وه‌ک ئه‌م ڤایرۆسه ڕه‌زاگرانه‌ی
که ئێستا باس بووه‌ته باسی ئه‌و، له که‌سێکه‌وه بۆ که‌سێکی دی ده‌گوازرێته‌وه،
من له منداڵیمه‌وه ده‌قم به له‌سه‌رچوونه‌وه گرتووه، هه‌ر قسه‌یه‌ک ده‌بیستم،
تا لێم ڕوون نه‌بێت ڕاسته، لێی ناگه‌ڕێم و ناتوانم وازی لێ بێنم. به‌ڵام له وه‌ته‌ی
به عیرفانی ئیسلامی ئاشنا بوومه و دواتریش جه‌نابی دۆستۆیڤسکیم ناسیوه و به‌رهه‌مه‌کانیم
خوێندووه‌ته‌وه، ده هێنده‌ی پێشوو ئه‌م په‌تای وردکردنه‌وه‌یه‌م کارا بووه.
دێم و ده‌چم، حه‌زم
لێیه شتێک له‌باره‌ی ئه‌م دۆخه‌وه بنووسم، سه‌رم دێته ژان، نازانم له کوێوه
ده‌ست پێ بکه‌م و له کوێدا بیبڕمه‌وه! گشتی قسه ده‌کات و هه‌مووان ده‌نووسن، هه‌ریه‌که
و له لایه‌که‌وه ده‌ڕوانێت و تیر بۆ نیشانێ ده‌هاوێت، من چی بڵێم؟ چی بکه‌م؟!
باران ده‌بارێت، ماوه‌یه‌کی
زۆره زه‌وی وشکه و دنیا له‌م ناوچه‌یه‌ی ئێمه گه‌رمی کردووه... زوو زوو له په‌نجه‌ره‌ی
ژووره‌که‌مه‌وه سه‌ر ده‌کێشمه ده‌ره‌وه و له‌و که‌شه باراناوی و ته‌ڕه ده‌نۆڕم.
ئه‌م بارانبارینه بۆ من ڕێک مه‌رهه‌می سه‌ر زامانه، به زۆر که‌سم گوت و قه‌ناعه‌تی
ته‌واویشم پێیه‌تی: مادام هێشتا باران ده‌بارێت، یانی ڕه‌حمی خوا به‌رده‌وامه، که‌واته
دڵخۆش بن و دڵنیا بن زه‌مانی کۆرۆنایش تێده‌په‌ڕێت و ده‌بێته یادگاری.
که له په‌نجه‌ره‌وه
سه‌یری ده‌رێ ده‌که‌م، ده‌ره‌وه تا ئه‌ندازه‌یه‌ک چۆڵه. هه‌م له‌به‌ر قه‌ده‌غه‌کردنی
جووڵه و هه‌میش له‌به‌ر باران، خه‌ڵکی له ماڵ ده‌رنه‌چوونه. ده‌نگی مسنجه‌ره‌که‌م
دێت، ده‌یکه‌مه‌وه، میران مه‌جید سێ وێنه‌ی ناو شاری سلێمانیی ناردووه، چه‌قی
بازاڕ و به‌رده‌م مزگه‌وتی کاک ئه‌حمه‌دی شێخ، چۆڵوهۆڵ، یه‌ک که‌س و یه‌ک
زیڕووحیان لێ نییه، له واتساپیشه‌وه کاک ئه‌مجه‌د شاکه‌لی ڤیدیۆیه‌کی ناردووه،
ده‌یکه‌مه‌وه، ڤیدیۆی مۆزه‌خانه‌ی ڕۆما، شاری ڤینیسیا، شه‌قامه‌کانی نیۆیۆرک، چه‌ندین
شاری ئه‌ڵمانیا، یاریگاکانی بریتانیا و به‌رشلۆنه، تاوەری ئایفڵ، یا وەک خۆمان دەڵێین ئیڤڵ و که‌نیسه‌ی به‌یت له‌حمه له فه‌له‌ستین، هه‌موویان چۆڵن و شتاق مرۆڤیان
لێ نییه! گۆرانییه ئه‌فغانییه‌که‌ی "شهر خالی، جاده خالی"م بیر ده‌که‌وێته‌وه
و دڵم ته‌نگ ده‌بێت. ئه‌و شیعره ڕێک ده‌ڵێیت له دۆخێکی وه‌هادا نووسراوه و بۆ
وه‌ها حاڵێکی که ئێمه تێی که‌وتووین، هۆنراوه‌ته‌وه. بیر له‌م دێڕانه‌ی ده‌که‌مه‌وه:
شهر خالى، جاده خالى، کوچه خالى، خانه خالى
جام خالى، سفره خالى، ساغر و پيمانه خالى
کوچ کرده، دسته دسته، آشنايان، عندليبان
باغ خالى، باغچه خالى، شاخه خالى، لانه خالى
واى از دنيا که يار از يار ميترسد
غنچه‌هاى تشنه از گلزار ميترسد
عاشق از آوازه ديدار ميترسد
پنجه خنياگران از تار ميترسد
شهسوار از جاده هموار ميترسد
اين طبيب از ديدن
بيمار ميترسد
"شار چۆڵه، جاده
چۆڵه، کۆڵان چۆڵه و ماڵ و کاشانه‌یش چۆڵه. جام چۆڵه، سفره چۆڵه، پێک و په‌یمانه‌یش
چۆڵه. کۆچیان کرد، گرۆ گرۆ، ناسیاوان و بولبولان، باخ چۆڵه، باخچه چۆڵه، په‌لک
و هێلانه‌یش چۆڵه. ئاخ له دنیا که یار له یار ده‌ترسێت، خونچه‌ی تینوو له
گوڵزار ده‌ترسێت، عاشق له ئاوازی دیدار ده‌ترسێت! په‌نجه‌ی ژه‌نیار له تار ده‌ترسێت،
شاسوار له جاده‌ی هه‌موار ده‌ترسێت، ئه‌م پزیشکه‌یش له دیتنی بیمار ده‌ترسێت!"
چه‌ند ڕۆژ پێش ئێستام
بیر دێته‌وه، ئه‌وده‌م له باخێکی دووره‌شار له‌گه‌ل کۆمه‌ڵێک له یاراندا خڕ
بووبووین، وێنه‌ی مزگه‌وتی حه‌رامیان بڵاو کرده‌وه، ده‌وری که‌عبه چۆڵی چۆڵ بوو،
تاقه نوێژخوێنێکیشی لێ نه‌بوو، که نیشانی بێستوون ژاڵه‌ییم دا، یه‌کسه‌ر و ڕاسته‌وخۆ
ده‌ستی کرد به گریان، فرمێسک به چاوانیدا ڕژانه خواره‌وه و هاوار و
"خوایه خوایه"ی به‌رز بوویه‌وه، منیش دڵم ته‌نگ بوو، وه‌لێ جۆرێک
شادییش ڕووی کردبووه دڵم! هه‌ر به‌ڕاست ئێستایش هه‌ست به خۆشییه‌کی وه‌ها ده‌که‌م.
بیر له مرۆڤ و بچووکییه‌که‌ی ده‌که‌مه‌وه، ئه‌وه‌تا له یه‌کێ له هه‌واڵه‌کاندا
ده‌خوێنمه‌وه، دۆناڵد ترامپ، سه‌رۆکی سه‌رمایه‌دار و شه‌یتانسیفه‌تی ئه‌مریکا،
سبه‌ینێ، یه‌کشه‌ممه 15ی ئازاری 2020ی وه‌ک ڕۆژی نزا و نوێژ ڕاگه‌یاندووه و
شانازی به‌وه‌وه ده‌کات ئه‌وان هه‌میشه له‌م دۆخانه‌دا په‌نایان بردووه‌ته به‌ر
خوا و هه‌ر وه‌هایش ده‌که‌ن! له‌گه‌ل ئه‌وه‌یشدا که ده‌زانم وه‌کو سه‌گ درۆ ده‌کات،
به‌ڵام دیسان دڵم به‌م سه‌رکزی و زه‌لیلی و نواندنی باوه‌ڕدارییه خۆشه. ئاخر هه‌رچه‌ند
لافێکی گه‌زافیش بێت، دیسان نیشانه‌ی لاوازی و ده‌سته‌وه‌ستانییه.
گوێم له ده‌نگی بانگه،
ده‌زانم مزگه‌وته‌کان داخراون و جومعه و جه‌ماعه‌ت ڕاگیراوه، بیری ڕیزه‌کانی
نوێژ ده‌که‌م، محه‌مه‌د و یووسف دێنه سه‌ره‌وه، محه‌مه‌د ئێژێت: باوه! ئه‌و شته
چییه بۆ بانگ زیاد کراوه؟ ده‌پرسم: کامه؟ ده‌ڵێت: نازانم، به‌س شتێک ئێژن! ده‌ڵێم:
ئێژێت صلوا فی بیوتکم؟ ده‌ڵێت: ئا. بۆی ڕوون ده‌که‌مه‌وه، ئه‌وه له کاتی وه‌ک
ئێستادا سوننه‌ته به خه‌ڵک بگوترێت نوێژ له ماڵی خۆتاندا بکه‌ن. واز ناهێنێت و
وه‌ک خووی هه‌میشه‌یی خۆی له‌سه‌ری ده‌چێت: ئه‌ی چۆن ئه‌بێت؟ ئه‌و له‌لایه‌کۆ
ئێژێت حي علی الصلاة یه‌عنی بێن بۆ نوێژ و له‌ولایشه‌وه ئێژێت نوێژ له ماڵدا بکه‌ن!
سه‌رم ده‌سوڕمێت، هه‌م له‌وه‌ی چۆن ده‌بێت بانگبێژ وا بڵێت و هه‌م له‌م وردییه‌ی
محه‌مه‌د. پێکه‌وه گوێ ڕاده‌دێرین، دوای أشهد أن محمدا رسول الله، گورج ده‌ڵێت
صلوا في بیوتکم. سه‌یرێکی محه‌مه‌د ده‌که‌م و پێکه‌وه پێده‌که‌نین، وه‌ک بێژیت
گرفتێک نه‌ما و شوکر دژیه‌کییه‌ک نییه. یووسف که ئاگای له گفتوگۆکه‌ی ئێمه نه‌بوو
و بۆ خۆی گیزه‌گیزی بوو، ده‌پرسێت: ئه‌وه چی بوو؟ بانگه‌که بۆ ئه‌وه‌نه کورت
بوو و بۆ وا زوو ته‌واو بوو؟! ده‌چمه که‌شێکی تایبه‌ته‌وه و ڕووداوه‌کانیشم وه‌ک
نووسین دێته به‌ر چاو، ده‌ڕۆمه نێو خه‌یاڵه‌وه. نوێژی جه‌ماعه‌ت له‌ته‌ک محه‌مه‌ددا
ده‌که‌م و له خوا ده‌پاڕێمه‌وه ڕه‌حمه‌تی خۆیمان لێ نه‌بڕێت.
دوای نوێژ بیر له‌وه
ده‌که‌مه‌وه ئه‌م کۆرۆنا و په‌تایه چه‌ند سوود و خێری له‌گه‌لدایه. فێری کردووین
له ماڵدا تۆتکه بگرین و چاومان ببڕینه ئاسمان و خوامان بیر نه‌چێت. سه‌رتاسه‌ری
زه‌ویی کپ کردووه و ئاستی نزم و توانستی سنووردار و که‌می مرۆڤی پێ نیشان داوینه‌ته‌وه.
به ده‌م بزه‌وه، له خۆشباوه‌ڕی و غه‌ڕابوونی ئاده‌میزاد ده‌فکرم و سه‌ر باده‌ده‌م،
ئه‌م هه‌موو قسه و درۆ و لێکدانه‌وه و شرۆڤه سه‌یره‌ی خه‌ڵکی شه‌نوکه‌و ده‌که‌م
و دید و بۆچوونه‌کانی خۆیشمیان ده‌خه‌مه سه‌ر و له بێژنگیان ده‌ده‌م، ناگه‌مه
ئه‌نجامێکی ڕوون، ناچار دێمه‌وه سه‌ر لاپتۆپه‌که‌م و بیر له‌وه ده‌که‌مه‌وه شتێک
له‌م باره‌یه‌وه بنووسم، فایلی بۆ ئه‌وانه‌ی وه‌کو خۆمن ده‌که‌مه‌وه،
په‌نجه‌کانم ده‌خه‌مه سه‌ر ته‌خته‌کلیله‌که و کرته کرت، ده‌نووسم و هه‌ر چه‌پکێ
له باسکێ ده‌بڕم...