نووسینی: عه‌زیز غه‌فوور
زۆر جار لێره و له‌وێ ئه‌م پرسیاره ده‌كرێت، كه له ڕاستیدا بۆ هه‌ندێ كه‌س له‌وانه‌ی كه حه‌وسه‌ڵه‌ی ئیلتیزاماتی ئايینییان نيیه بیانووی ڕاكردن له ئايینی حه‌قە و، بۆ هه‌ندێكیش پرسیارێكی جیديیه به‌هۆی ئه‌وه‌ی ورده‌كاريی ئايینی حه‌ق نازانن.
له ڕاستیدا ئێمه‌ی مرۆڤ بۆ ئه‌وه خه‌لق نه‌كراوین ته‌ماشاکەر بین، ئێمه وه‌سائیل و ئامرازی بیركردنه‌وه و هه‌ڵبژاردن و خۆ یه‌كلاكردنه‌وه‌مان پێ به‌خشراوه، كاتێك دوو یان چه‌ند بۆچوونێك دژى یه‌كتری ده‌وه‌ستنه‌وه، ئه‌گه‌ر خۆ یه‌كلانه‌كردنه‌وه بۆ تۆ زیانی هه‌بێت ئه‌وه ته‌ماشاچیبوون بۆ تۆ قه‌ده‌غه‌یه، واته لای خودا نابێته عوزر و بیانوو.
مه‌سه‌له‌ی هه‌بوونی خودا و قیامه‌ت و ناوه‌كانی خودا و سه‌ره‌نجامی مرۆڤ و ئامانج له هه‌بوونی مرۆڤ له‌سه‌ر زه‌وی شتانێكن مرۆڤ بیانووی نیيه بۆ ئه‌وه‌ی خۆی یه‌كلا نه‌كاته‌وه تێیاندا و قیروسیا له‌سه‌ره‌نجامی خۆی بكات و گوێی پێ نه‌دات، چونكه ئه‌وه پێی ده‌وترێت كه‌مته‌رخه‌می، هه‌ر بۆیه ناكرێت لای خودا بڵێیت له‌به‌ر ئه‌وه‌ی هه‌ركه‌سه و شتێكی ده‌گوت سه‌باره‌ت به تۆ و قیامه‌ت و پێغەمبه‌ر ئیتر منیش گوێم پێ نه‌دا و نه‌مزانی چی بكه‌م.
له ڕاستیدا ئه‌مه بیانوویەکى نابەجێیە چونكه مادام عه‌قڵت پێ به‌خشراوه به‌كار نه‌هێنانی تاوانه. له‌به‌ر ئه‌وه ئه‌و كه‌سه‌ی ده‌ڵێت: له‌ناو ئه‌م هه‌موو ئايینه‌دا چۆن بزانم ئیسلام حه‌قه و خودای راسته‌قینه الله یه؟ ته‌نها بیانووه و وه‌ڵامه‌كه‌ی ئه‌وه‌یه: ده‌بێت تۆ ته‌ماشاکەر نه‌بیت چونكه ئامرازی هه‌ڵبژاردنت پێیه كه عه‌قڵه.
ئه‌مه هه‌نگاوی یه‌كه‌م: ته‌ماشاچيبوون قه‌ده‌غه‌یه.
ئێستا پرسیاره‌كه ئه‌وه‌یه: ئه‌ی چۆن بتوانم له نێوان ئه‌و هه‌موو بۆچونانه‌ی كه سه‌باره‌ت به خودا هه‌ن جیاكاری بكه‌م؟
سه‌ره‌تا گه‌ڕان به دوای خودادا بۆ ناسینی له دوو جێگادا ده‌كرێت.
یه‌كه‌م: له تێفكرین و سه‌رنجدانی وجوددا، له خودی مرۆڤ و گیانله‌به‌ران و سروشت و زه‌وی و ئاسمان. هه‌روه‌ك چۆن مرۆڤ به دیتنی وێنه‌یه‌كی هونه‌ری نیگاركێشێك توانای ئه‌و نیگاركێشه‌ی بۆ ده‌رده‌كه‌وێت، مرۆڤ به تێفكرین له چوارده‌وری زۆر به ئاسانی په‌ی به زۆرێك له ناوه‌كانی خودا ده‌بات.
تۆ به ئاسانی ده‌گه‌یته ئه‌وه‌ی كه ئه‌و خودایه‌ی ئه‌م مه‌خلوقاته‌ی بەدیهێناوە زۆر به‌هێزه، زۆر زانایه، زۆر به‌حیكمه‌ته، زۆر خاوه‌نی ره‌حمه‌ته، زۆر به سیستم دروستی كردووه، زۆر جوانی ڕازاندووه‌ته‌وه، هتد. مرۆڤ به ئاسانی زۆرێك له ناوه‌كانی خودا بەدى ده‌كات، ته‌نانه‌ت ده‌زانێت كه ناكرێت خۆی به بێ حیكمه‌ت و هۆكار خه‌لق كرابێت و ده‌بێت ئه‌و خودایه ڕۆژێك له ڕۆژان دادپه‌روه‌ری پیاده بكات و سزا و پاداشت بداته‌وه.
دووه‌م: مرۆڤ له ناو كتێبه ئايینیيه‌كاندا ده‌توانێت به دوای ناسینی خودادا بگه‌ڕێت، به‌ڵام به‌هۆی ئه‌وه‌ی كتێبه ئایينیيه‌كان ده‌ستی مرۆڤیان پێ گه‌یشتووه ده‌بێت ئه‌وه‌ی ئه‌وان ده‌یڵێن له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی كه عه‌قڵ له سه‌رنجدانیدا له مه‌خلوقات ده‌ركی كردووه، به‌راورد بكرێت.
ئه‌و كتێبه‌ی كه باسكردنی له خودا هه‌ماهه‌نگه له‌گه‌ڵ عه‌قڵ و تێفكرینی دروستی مرۆڤ له وجوددا هه‌ستی پێده‌كات ئه‌وه‌یان ڕاستگۆیانه‌تره، و ئه‌وه‌یشیان كه خودایه‌ك باس ده‌كات كه جیاوازه له‌وه‌ی كه عه‌قل و ئیدراكی مرۆڤ له وجوددا هه‌ستی پێده‌كات ئه‌وه‌یان له ڕاستی لایداوه.
خاڵێكی زۆر گرنگ هه‌یه كه ده‌بێت هه‌موو ئه‌وانه‌ی به‌راوردی ئایينه‌كان ده‌كه‌ن و به دوای ناسینی ئايینی حه‌قه‌وه‌ن بیزانن. ئه‌ویش ئه‌وه‌یه كه ته‌نها قورئانه له زانست و پێشكه‌وتنی زانستی ناترسێت و مرۆڤ بۆ فێربوون هان ده‌دات.
موسوڵمانان به‌داخه‌وه:
هێشتا گرنگيی (إقرأ) نازانن.
هێشتا گرنگيی (لعلكم تعقلون) نازانن.
هێشتا گرنگيی (لعلهم یتفكرون) نازانن.
هێشتا گرنگيی (إنظروا ماذا فی السموات والارض) نازانن.
هێشتا گرنگيی ( انظروا الی ثمره إذا أثمر و ینعه) نازانن.
هێشتا گرنگيی (أفلا ینظرون الی الإبل كیف خلقت والی السماء كیف رفعت و الی الجبال كیف نصبت والی الأرض كیف سطحت) نازانن.
ده‌یان و بگره سه‌دان ئایه‌تی تری له‌م شێوەیە، ئه‌مانه له چ ئایينێكی تردا هاوشێوه‌یان هه‌یه؟ ئه‌مانه له ڕاستیدا مۆركی ئايینی خودایین، مۆركی كۆتا په‌یامی خودایین بۆ مرۆڤ له چڵه‌پۆپه‌ی پێشكه‌وتنیدا، ته‌نانه‌ت هاوشێوه‌ی ئه‌مانه زۆر كه‌م بۆ پێغه‌مبه‌رانی پێشوو دابه‌زیوه، هۆكاره‌كه‌یشی ئه‌وه بووه ئیمانهێنانی مرۆڤی ئه‌و سه‌رده‌مه له ئیمانهێنانی مرۆڤی ئێستا جیاوازه. مرۆڤی ئه‌وكات له‌به‌ر كه‌ميی زانست بۆ ئیمانهێنان پێویستی به موعجیزه هه‌بووه، به‌ڵام مرۆڤی كۆتایی جیاوازه و له لووتكه‌ی پیشكه‌وتن و زانستدایه و خۆی موعجیزه ده‌دۆزێته‌وه، بۆیه ده‌بێت به زمانی خۆی قسه‌ی له‌گه‌ڵدا بكرێت.
هه‌ر له‌به‌ر ئه‌وه‌یه كتێبه‌كانی ئایینە ئاسمانیيه‌كانی پێشوو هيی ئێستا نیين و ئه‌وان زمانی ئێستا و مرۆڤی سه‌رده‌میان پێ نیيه، زمانی مرۆڤی سه‌رده‌م زمانی زانسته. من هه‌میشه گوتوومه گه‌وره‌یی و موعجیزه‌ی قورئان له كۆتایی دونیادا ده‌رده‌كه‌وێت، واته تا به‌ره‌و قیامه‌ت بڕۆین و تا زانست پێشبكه‌وێت، خوداییبوونی قورئان زیاتر ده‌سه‌لمێت، مرۆڤی ئاخیرزه‌مانیش زۆر جوانتر له مرۆڤی سه‌رده‌می هاوه‌ڵان له قورئان تێده‌گه‌ن و، زۆرێك له قورئان ڕووی له مرۆڤی كۆتایی دونیایه نه‌وه‌ك هاوه‌ڵان.
ئێمه له‌به‌رده‌م كتێبێكی خوداییداین هه‌زار و چوارسه‌د ساڵ زیاتره دابه‌زیوه، به‌ڵام هێشتا نوێیه و زانياريی هه‌ڵه‌ی تێدا نیيه، سەرەڕاى ئه‌و هه‌موو گۆڕانكاریيه گه‌ورانه‌ی ڕۆژانه له زانستدا ڕوو ده‌ده‌ن، كه‌واته كتێبه‌كه بۆ ئێسته شیاوترین كتێبه و زمانیشی زمانی ئێمه‌یه و مرۆڤ تا ئه‌مڕۆ نه‌یتوانیوه زانست و زانیارییەك ده‌ست بخات كه پێچه‌وانه‌ی ئه‌وه بێت كه تێیدایه، مرۆڤ هه‌رچیيه‌ك بكات و بدۆزێته‌وه و هه‌ر داهێنانێك بكات ناتوانێت بازنه‌ى جیهانبینيی قورئان تێبپه‌ڕێنێت. هه‌موو ئه‌و ڕه‌خنانه‌یش كه نه‌یارانی ڕووبه‌ڕووی ده‌كه‌نه‌وه ته‌نها گومانن و هیچ زانست و به‌ڵگه‌یه‌كیان بۆ بۆچوونه‌كانیان پێ نیيه.
كه‌واته له‌ناو ئه‌و هه‌موو قسه و باسانه‌ی كه سه‌باره‌ت به خودا و ئامانجی خه‌لق و كۆتایی و سه‌ره‌نجامی مرۆڤ ده‌كرێت، ته‌نها قورئانمان هه‌یه كه زمانی سه‌رده‌می پێیه و له زانست ناترسێت و ته‌نانه‌ت پشتیوانيی زانست ده‌كات و داوای پێشكه‌وتنی مرۆڤ ده‌كات، به مرۆڤ ناڵێت ڕاوه‌سته با من بتگه‌مێ، به‌ڵكو ده‌ڵێت من له لووتكه‌دام و بۆ لای من هه‌ڵكشێ.
لێره‌وه ده‌مه‌وێت ئاماژه به دواكه‌وتوویی ئه‌و عه‌قڵییه‌ته بده‌م كه پێی وایه مرۆڤ بۆ تێگه‌یشتن له قورئان ده‌بێت بۆ سه‌رده‌می هاوه‌ڵان بگه‌ڕێته‌وه، یان دژایه‌تيی هه‌موو نوێیه‌ك ده‌كات و پێی وایه بۆچوونە نوێیەکان دژ به قورئانن، له كاتێكدا په‌یامی قورئان په‌یامی پێشكه‌وتن و نوێگه‌ريیه.
ئێستا با بگه‌ڕێین و بپرسین: چ ئايینێك هه‌یه وه‌ك ئيسلام ترسی له پێشكه‌وتن نه‌بێت و داوای پێشكه‌وتن بكات و دیدی سه‌باره‌ت به خودا و مرۆڤ جوانترین و هه‌ماهه‌نگترین دید بێت به عه‌قڵ؟ با بێته مه‌یدان و بڵێت منیش هه‌م. ده‌نا هه‌ر ئايینێك خۆی قوت بكاته‌وه و بڵێت قورئان وا ده‌ڵێت سه‌باره‌ت به خودا و منیش وا ده‌ڵێم، كه‌واته قورئان بۆچوونێكه و ئه‌وه‌ی منیش بۆچوونێكه و، ئیتر مرۆڤیش هه‌رچی هه‌ڵده‌بژێرێت ئه‌وه وه‌ك یه‌ك وایه! له ڕاستیدا ئه‌مه قسه‌یه‌كی زۆر نالۆژیكيیه و خۆخه‌ڵه‌تاندنه، ڕاسته قورئان ده‌دوێت و فڵانە مرۆڤ یان فڵان ئایينیش ده‌دوێت، به‌ڵام خۆ ئه‌مه سندووقی ده‌نگدان نيیه تا ده‌نگه‌كان یه‌كسان بن، ئه‌مه قسه‌كردنه له حه‌قیقه‌ت و له فه‌لسه‌فه‌ی وجود. قورئان ده‌دوێت و فڵانیش ده‌دوێت، به‌ڵام قورئان چی ده‌ڵێت و فڵان چی ده‌ڵێت؟ ئه‌مه جه‌وهه‌ر و ناوه‌ڕۆكی بابەتە‌كه‌یه، هه‌رگیز زانست و نه‌زانی وه‌ك یه‌ك نیین، بیری ڕووناك و عه‌قڵگیر وه‌ك بیری تاریك و ناماقووڵ نییه. تۆ بۆت نيیه بێلایه‌ن و به یه‌ك چاو سه‌یری هه‌مووان بكه‌یت، چونكه ئه‌وه سه‌ره‌نجامی تۆی مرۆڤه، هه‌ڵبژاردنی ئايینی حه‌ق، پێناس و كه‌سایه‌تيی تۆیه، هه‌رگیز بتپه‌رستێك و یه‌كتاپه‌رستێك له عه‌قڵدا یه‌كسان نابن و نيین. قسه له مرۆڤبوون و مافی ژیان نيیه، ئه‌وه مافێکە خودا داویه‌تی، قسه له هه‌ڵبژارده‌كه‌یه، كه ئایا ئه‌و مرۆڤه ئایينی عه‌قڵ هه‌ڵده‌بژێرێت یان خورافات؟ ئايینێك كه به‌كه‌ڵكی سه‌رده‌م دێت یان ئايینێك ته‌نها قاوغه‌كه‌ی ماوه و ده‌قه‌كانی ناچنه عه‌قڵی هیچ مرۆڤێكی عاقڵه‌وه؟
كه‌واته هه‌نگاوی دووه‌م بۆ دۆزینه‌وه‌ی ئايینی حه‌ق ئه‌وه‌یه كه: ده‌بێت من دینی عه‌قڵ و زانست هه‌ڵبژێرم.